A/ LÜBNAN: Her ne kadar uçuş operasyonunu sivil uçucular yapmasa da konunun ilginçliği nedeniyle yazıya ekledik. Mayıs 1958 tarihinde Lübnan iç savaşı başlamıştı. Üç hafta süren savaş, Amerika’nın 14 bin askeri Lübnan’a çıkarmasıyla sona ermişti. Bu süreçte Türk Hava Kuvvetleri, C-47 tipi uçaklarla 85 kez Beyrut Havaalanı'na Amerikan silah ve cephanesi taşımıştı. Dönüşlerinde ise yaralı asker-milis ile önemli siviller (!?) ve diplomatik şahısları Türkiye’ye getirmişlerdi. İlginçtir taşınan silahlar Beyrut’ta Müslümanlara karşı savaşan Hıristiyan milis güçlerine teslim edilmişti. Bu bilgiler 1992 yılında emekli Hava Pilot Albay Hüseyin Avni Güler tarafından kamuoyuna açıklanıncaya kadar gizliliğini korumuştu…

B/ İRAN: İran-Irak savaşında Tahran’da mahsur kalan 215 kişilik Japon teknik heyeti ve ailelerinin THY tarafından kurtarılması uçuşu da ilginçtir. 18 Mart 1985 günü Japon elçisinin Türk Dışişlerine yardım talebiyle başvurup, dönemin başbakanı Turgut Özal’ın onayıyla bir sefer düzenlenmişti. Aynı esnada Irak Başbakanı Tahran’a füze saldırısının yapılacağını saatiyle açıklamıştı. Ayrıca sivil uçaklara da ateş açılacağı tehdidini eklemişti. THY'nin DC-10 tipi uçağıyla Kaptan Pilot Ali Özdemir yönetiminde sekiz kişilik uçuş ekibiyle uçuş gerçekleştirilmişti. Uçak İran sınırına girmeden önce Tahran Mehrabad havaalanının kapatıldığı haberine rağmen uçuşa devam edilmiş, ardından meydanın tekrar açıldığı Tahran ATC tarafından onaylanmıştı.

Meydana indikten sonra 215 yolcu kısa zamanda uçağa binip kapıları kapatmış ve 15 dakikada tekrar kalkışa hazır hale gelmişti. Uçağın kalkışından sonra meydan tekrar uçuşa kapatılmasına rağmen DC-10 uçağı sağ salim Türkiye sınırlarına geçmişti. Yıllar sonra Japon NHK televizyonu bu uçuşla ilgili bir belgesel film yapmıştı.

3) TÜRKİYE’DEN KRİTİK BÖLGELERE YAPILAN ÖZEL UÇUŞLAR:

A/ AFGANİSTAN: Rusya’nın işgalinin ardından ülkede çıkan iç savaşa Amerika’nın müdahalesi, en son 2003'te Nato üye devletlerinden bazılarının da müdahil olarak katılımıyla savaş iyice yaygınlaşarak genişlemişti. Meydanların tamamı Amerikan ordusunun kontrolü ve kullanımındaydı. Burada görev yapan Nato devletlerinin askerlerinin değişimi, bazı kargo taşımacılığı ile Afganlı hacıların uçuşlarında Türk sivil havacılık şirketleri de yer almıştı.

Türk şirketlerinin Afganistan’a yaptığı uçuşlar, genellikle Türkmenistan üzerinden giriş yapılırken, kalkıştan öncelikle yerden ve daha sonra sınıra yaklaşırken havadan birçok telsiz raporlarından sonra gerçekleştirilmekteydi. Havadan yapılan zorunlu pozisyon raporlarının aksaması halinde avcı uçaklarının önleme, hatta ateş açması kuralı yabana atılamayacak kadar ciddiydi. Hava trafiğini Amerika’dan sözleşmeli kiralanmış sivil trafik kontrolörleri yürütüyordu. Meydanlardaki askeri operasyonların arasından yaklaşma, iniş, yerde manevralar ve kalkış safhaları oldukça tehlikeliydi. Her an askeri helikopterler veya jet avcı uçaklarıyla yakın geçişler, meydanlara Taliban milislerinin füze saldırıları ve savunma ateşleriyle karşılaşma riskleri uçuşların tehlikesini daha da arttırmaktaydı. Bu uçuşlarla ilgili bir sürü katı kural, kısıtlamayla vb. beraber zaman zaman bilgisayar savaş oyunlarındaki görüntüleri çağrıştıran olayların sıklıkla yaşanması riskleri arttırmaktaydı. En zor uçuşlar Kabil’e her hangi bir nedenle inemeyip Peşaver, Bagram veya Kandahar’a gitmekti. Çünkü inişten sonra bir sürü askeri bürokratik aşamaları geçmek zorunluluğu, yorgunluğu arttırmaktaydı.

Genellikle asker değişim uçuşları git-gel şeklinde uygulanırken, kargo şirketleri duruma göre ekiplerini Kabil’deki otelde yatıya bırakıyordu. Ancak Kabil’deki otele 2004'de roket saldırısı düzenlenmiş ve dördüncü katı hasarlanmış bir yerde yatıya kalmak pek iç açıcı değildi. (Nitekim 2015 yılında bu kez Taliban otel içine silahlı baskın düzenlemiş ve 15 kişi yaşamını yitirmişti.) 1 Mart 2010'da ACT şirketinin A-300 tipi kargo uçağı Afganistan’ın Bagram havaalanına yaklaşırken önce iniş takımı, ardından hidrolik arızaları sonucunda kaza geçirmişti. Bu kazaya yerden açılan roket ateşi iddiası, kesinleşmemesine rağmen şüpheler silinmemişti.

Öte yandan havacılık şirketleri açısından parasal getirinin çok yüksek olması, belirli süreyle bu riskleri göz ardı ederek uçuşları sürdürmeleri kapitalizmin ilginç bir özelliğini vurgulamaktaydı.

B/ IRAK: Savaşta Amerika ve diğer batı dünyasının ordularının müdahil olması askeri personel, teçhizat, malzeme ve yiyecek sevkiyatını gerektiriyordu. Uçuşların bir kısmı Amerikan ordusunun askeri nakliye uçaklarıyla sağlanırken, geriye kalan uçuş ihtiyacının büyük bir bölümünü sivil havacılık şirketleri üstlenmişti. Şirketlere yüksek kazançlar sağlayan (!) bu riskli uçuşlarda Türk kargo şirketleri de yer almıştı. Bağdat, Kerkük, Erbil vb. meydanlara sefer yapan Türk kargo şirketlerinin uçucuları tıpkı Afganistan’da olduğu gibi büyük riskler yüklenmişlerdi.

Bir dönem Irak ordusu ve milislerin roket, uçaksavar ateşlerine karşı sadece meydanların civarında Amerikan kuvvetlerinin koruması sağlanabiliyordu. Bu yüzden uçaklar çok yüksek, güvenli irtifalardan meydan üzerine gelip, yüksek varyoyla ve spiral alçalma sonucunu inişe bağlıyorlardı. Kalkış sonrası aynı yöntem, tırmanış şeklinde uygulanıp emniyetli yüksekliğe (20.000’ ve üzeri) ulaştıktan sonra rotaya devam ediliyordu.

Bir keresinde meydanda yükünü indiren Türk kargo uçağının yakınında patlayan roketler üzerine kapılarını kapatıp, apar topar kalkarak tehlikeli saldırıdan kurtulmuştu. Şirketlerin yüksek gelirine karşın, olağan dışı riskleri uçucuların yüklenmesi durumunda bir şirketin pilotlarının direnişiyle bu seferler için özel primlerin ödenmesi sağlanmıştı…

Faydalanılan Kaynaklar:

*Türk Havacılık Kronolojisi (Stuart Kline-Dönence, 2002)

*Gökyüzünde 41 Yıl (Ozan Polat-Ceres Yayınları, 2013)

*Bir Pilotun Serüven Dolu Anıları (H.Oğuz Barut-Kendi Yayını, Özyurt Matbaacılık)

*War In The Shallows (John Darrell Sherwood-Naval History and Heritage Command Department of the Navy Washington, DC, 2015)

*The Vietnam War: An Intimate History (Geoffrey C.Word& Ken Burns-Knopf, 2017)

*We Few: U.S. Special Forces in Vietnam (Nick Brokhausen-Casemate, 2018)

*Catkiller 3-2: An Army Pilot Flying for the Marines in the Vietnam War (Raymond G. Caryl-Naval Institude Press, 2018)

*Devir Dergisi (Nisan 1973 Sayı:25)

*Milliyet Gazetesi

*Hürriyet Gazetesi

*Cumhuriyet Gazetesi