PERVANELİ UÇAK DEVRİ

İşte Cebeci’nin yazısı:

İç hatlarda pervaneli uçak devri

Anadolu Yıldızları (AyJet) Uçuş Okulu, gelecek ay filosuna katacağı Dash 8Q400’lerle iç hatlarda pervaneli uçaklarla sefere başlıyor.

Yüksek hıza sahip bu yeni nesil uçaklar, ekonomik uçuş maliyetleriyle yolcu potansiyeli az, kısa pistli meydanlara sefer yapacak. Halen izin çalışmalarını sürdüren AyJet, uçuşlarını kendi adına veya uçakları ekipleriyle birlikte havayollarına kiralayarak yapmayı hedefliyor. Bu konuda havayolu şirketleriyle görüşmeler sürüyor.

HAVAYOLLARINI KURTARACAK PROJE

Hızla yükselen yakıt fiyatları son yıllarda havayollarının belini bükmüş durumda. Kısa uçuşlar için 150-180 koltuklu jetlerin hem operasyon maliyetleri yüksek hem de şirketler uçakları doldurmakta zorlanıyor.

Geçmişte gürültülü ve yavaş olduğu için havayolları pervaneli uçakları filolarından çıkartırken bugün yeni nesil turboprop uçaklar düşük uçuş maliyetleriyle adeta sektörün kurtarıcısı oldu. Bu nedenle Kanadalı Bombardier Dash 8Q400 ile, İtalyan-Fransız ortaklığındaki ATR de 42 ve 72 modelleriyle adeta sipariş rekoru kırıyor.

KONFORU YÜKSEK MALİYETLERİ DÜŞÜK

Emniyet oranı yüksek: Bilinenin aksine pervaneli yolcu uçaklarının ölümlü kaza oranları jetlere göre daha düşük. IATA rakamlarına göre son beş yıldaki ölümlü uçak kazalarının yüzde 57’sini jetler yaptı. Geçen yıl ölümlü kazalarda pervaneli yolcu uçaklarında 6, jetlerde 10 kaza meydana geldi. Birçok olayda turboprop uçaklar yola veya düzlüklere yaptıkları mecburi inişle yolcularının hayatlarını kurtardı.

Yakıt tasarrufu yüzde 30: 300 ila 800 kilometrelik uçuşlarda kullanılan pervaneli uçaklar, bölgesel jetlere göre yüzde 30 daha az yakıt tüketiyor. 140 doları zorlayan petrolün varil fiyatı ve havayollarının maliyetlerinde yakıtın payının yüzde 35 gibi orana ulaştığı göz önüne alındığında bu şirketlere ciddi bir avantaj sunuyor.

Gürültü ve titreşim minimumda: Uzun yıllar "Yolcu pervaneli uçağa binmez" inanışı yeni nesil teknolojiler sayesinde artık bitmiş durumda. Kabin içine konulan özel mikrofonlar seslerin ve titreşimlerin yoğunlaştığı noktaları tespit ediyor. Ses ve titreşim dalgalarının aksine yapılan yayın, bu sorunu ortadan kaldırıyor.

Kısa meydanlara inip kalkabiliyor: Yeni nesil pervaneli uçakların sürati saatte 600 kilometreyi aşıyor. Bu uçaklar çabuk hızlanıp yavaşlayabilme özellikleriyle tam yüklü 1200 metrelik pistlere inip kalkabiliyor. Aynı zamanda dik yaklaşma açılarıyla dağlar arasındaki meydanlara rahatlıkla uçabiliyor. Bu performansta pervaneli uçakların sahip olduğu jet motor prensibine göre çalışan ancak gücü pervaneye veren turboprop motorların önemli bir etkisi var.

Fiyatı 22 milyon dolar

Kanadalı Bombardier şirketinin geliştirdiği Dash 8Q400’lerin yolcu kapasitesi 80’e kadar çıkıyor. Standart donanımlı fiyatı 22 milyon dolar olan uçağın en önemli özelliği buzlanma şartlarındaki yüksek performansı. Dash 8Q400, acil durumlarda tek motorla 6 bin metre yüksekliğe kadar rahatlıkla yükselebiliyor. Hızı saatte 666 kilometre.

Genç pilotlar yetişecek

Projenin bir başka önemi de genç pilotların tecrübe kazanması. İlk pilotlarını tip eğitimi için Kanada’ya yollayan AyJet’in ekibinde uçuş okulunu yeni bitirmiş üç de ikinci pilot adayı var. 16 kaptan pilot tarafından kurulan uçuş okulunun deneyimli ekibiyle uçacak bu pilotlar Dash 8Q400’lerde tecrübe kazanacak. İkinci pilotlar daha sonra jet motorlu yolcu uçaklarında görev yapacak. AyJet’in ilerleyen yıllarda hedefi ABD’deki gibi pilot adaylarına Ticari Pilot Lisansı’nın yanı sıra en az bin saat büyük uçaklarda tecrübe kazandırıp sektöre daha donanımlı sunabilmek.

Türkiye’de pervaneli uçaklar

Türkiye’de, ilk jet yolcu uçağı DC-9’ların Türk Hava Yolları’nda 1967’de hizmete girmesine kadar piston motorlu DC-3 Dakota, ilk turboprop motorlu yolcu uçağı Vc-7 Viscount ve Fokker F27’ler filonun ana yapısını oluşturdu. 1980’lerde dört motorlu Dash 7 uçakları kısa pistlere sahip eski Samsun, Trabzon gibi meydanlara uçtu. THY’nin son pervaneli uçak denemesi, 1991-1993 yılları arasında Türk Hava Taşımacılığı’nda uygulandı. ATP tipi çift motorlu pervaneli uçaklar kısa süre sonra yerini jet motorlu RJ100 ve 70’lere bıraktı. Maş Air 1992-96, Top Air 1993-1996 arasında Antonov 24, AirGroup 1993-94 arasında ATR42 tipi pervaneli uçaklarla iç hatlarda uçtu.

Uğur Cebeci-Hürriyet