Öte yandan NATO’nun başta Rusya (eski S.S.C.B.) ve Çin Halk Cumhuriyeti gibi ülkelerin hava araçlarına yakıştırdıkları genellikle hayvanların isimleri de vardır.

Çok sevilen ve ilgimizi hep çeken kuşlar, uçak tasarımcılarının üretimlerine, bazen de kullanıcıların isim yakıştırmalarında epeyce ilham kaynağı oluşmuştur. Aşağıdaki satırlarda kuş cinsi isimlerinden etkilenen tasarımlardan birkaç örneği inceleyeceğiz.

1a/ Bell-Boeing V-22 Osprey (Balıkçıl Kartalı):

Hem dikey kalkış-iniş (VTOL) hem de çok kısa mesafeden kalkış-iniş yapabilen (STOL), helikopter ve uçak özelliklerini bünyesinde toplamış farklı yetenekleri olan bir uçaktır. İki turbo-prop motorlu, iki pervaneli motorların kanat açısı değişebilir özelliktedir. Bell Helikopter ve Boeing şirketinin ortaklaşa tasarlayıp ürettikleri uçak, ilk uçuşunu 1989’da yapmıştı. Böylesine değişik yetenekleri olan tasarımın birçok probleminin giderilmesi uzun sürmüş, ancak 2007’de servise girebilmişti.

İki pilot, bir veya iki yükleme-silahçı (versiyonuna göre) uçabilmektedir. Kargo ve personel taşımanın yanısıra paraşütle asker atma, yaralı taşıma, arama-kurtarma, keşif, kendi silahları (makinalı top) ile yakın destek görevlerini yapabilmektedir. Havada yakıt ikmali yeteneği de vardır.

Tam teçhizatlı 24 asker (kabinin iki yanındaki sıralara oturmuş şekilde) veya 32 asker, kabin zeminine oturmuş (kısa mesafeli görevler için) şekilde taşıyabilmektedir. Maksimum yük kapasitesi (dahili) 9.070kg veya harici 6.800kg (halatlı kancalarla kanat altına takılmış) yük taşıyabilir. Maksimum hızı 275Kts≈ 509km/sa, tavanı 25.000’≈ 7.620m, menzili tam dahili yükle 720km olup havada yakıt ikmaliyle artmaktadır.

V-22 Osprey’in motorları havada açı değiştirirken ve balığını kapmış balıkçıl kartalı

Pilotların tip eğitiminin başlangıcında mutlaka önceden helikopterle uçuş deneyimi sağlanarak V-22 uçağına intibakları hızlandırılmaktadır. V-22 sadece uçak gemisi değil, güvertesinde platform olan harp gemilerine de iniş-kalkış yapabilmektedir. Çok değişik modelleri geliştirilmiş olup uçak gemisinden operasyon yapabilenlerin kanatları uzunluk ekseni boyunca katlanabilmektedir. 2023 sonuna kadar 500’den fazla üretilmiştir.

Günümüzde sadece ABD Hava Kuvvetleri, ABD Deniz-Hava Kuvvetleri, ABD Deniz Piyadeleri ile Japonya Ordusunda kullanılmaktadır. V-22’le ilgilenen ancak satışı kesinleşmemiş ülkeler şimdilik Hindistan, Endonezya ve İsrail’dir.

ABD’nin Irak, Afganistan, Libya vb. harekâtlarında kullanılmıştı. Ayrıca Haiti, Filipin vb. doğal afetlere maruz kalan ülkelere insani yardımların hemen ulaştırılmasında önemli görevler üstlenmişti.

1b/ Hawker Osprey (Atmaca Avcısı’nın Balıkçıl Kartalı):

İngiliz HG. Hawker firmasının Hawkwe Hart modelinin deniz uçağı versiyonuydu. Savaş gemilerinde taşınabilen güverteye vinçle çıkartılıp denize indirilebilen, kanatları geriye katlanabilen, iki şamandırası (floater) gerektiğinde çıkartılıp sabit iniş takımları takılabilme özelliği de vardı.

İki kişilik (önlü-arkalı), çift kanatlı, tek motorlu ve pervaneli bir uçaktı. Maksimum hızı 146mph≈ 235km/sa, tavanı 6.900m, menzili 690km idi. Önde ileri bakan ve pervanenin dönüşüyle senkronizeli 7.7mm lik, arkada yanlara ve geriye ateş edebilen hareketli ,7.7mm lik iki farklı makinalı tüfeği vardı. Kanatların altında dört adet 50.8kg lık bomba taşıyabiliyordu.

İlk uçuşunu 1931’de yapmış, 1932’de Kraliyet Donanmasına katılmıştı. Başlangıçta keşif ve hafif bombardıman görevlerinde kullanılırken, 1936’dan itibaren denizaltı ile korsan gemilerinin keşif ve takibi görevlerini de üstlenmişti. Yedi farklı versiyonda toplam 148 adet üretilmişti...

Hawker Osprey Enterprise krüvazörünün güvertesinde – 1936

İsveç, İspanya Cumhuriyeti ve Portekiz’e satılmıştı. İsveç’in Gotland savaş gemisinde özel bir katapult sistemi olup, güverteden fırlatılarak uçuşa başlıyor, sonra vinçle gemiye çekiliyordu. Bu krüvazör altı adet Hawker Osprey uçağını taşıyabiliyordu.

II.Dünya savaşı içinde İngiltere’de deniz pilot adaylarının eğitiminde kullanılmış, savaşın hemen bitiminde servis dışı kalmışlardı.

2a/ Northtop-Grumman E-2 Hawkeye (Atmaca Gözü)*:

Her hava koşulunda uçabilen, uçak gemisinden operasyon yapabilir, asli görevi havadan erken uyarı (uçan radar istasyonu) ve harekât kontrol merkezi görevlerini yapabilen bir uçak tipidir. Ayrıca havadaki füzeleri tespit edebilirken gemilerin atış kontrol sistemlerine gerekli bilgi ve koordineyi sağlayabilmekte, bazı durumlarda kendisi yönetebilmektedir. Yine saldırı uçaklarını havadan koordine ve yönlendirme görevlerini de yürütebilmektedir. Kara tabanlı E-2 uçakları, hava trafik kontrol ünitesinin bulunmadığı yerlerde bu hizmetleri de üstlenebilmektedir. Bütün bunların yanısıra denize düşen uçak ve personeli arayıp bulma ve gereken kurtarma koordinasyonunu sağlayabilmektedir.

E-2D Advenced modeli ve atmacanın gözleri

İlk uçuşunu 1960’ta yaparken ABD Donanmasında 1964’te hizmete girmişti. Özellikle elektronik, motor, pervane ve gövdedeki gelişmelere paralel olarak dört kez büyük değişime uğramış, en son E-2D Advanced temel modelinin yanısıra birçok varyantı vardır.

İki turbo-prop motorlu, pervaneli, beş kişilik uçuş personeli (iki pilot, bir radar, bir savaş bilgi uzmanı, bir uçak kontrol görevlisi), havada yakıt ikmali yapabilen ve kanatları katlanabilir özellikte olup ayrıca uçak gemisinin hangarına sığması için bir büyük dikey kuyruk (rudder) yerine dört tane küçük vardır. Tavanı 34.700’≈10.600m, maksimum hızı 350kts≈ 650km/sa, menzili 2.708km ve maksimum havada kalış süresi deniz üstü 6 saat, karada 8 saattir. Uçağın dış görünümündeki en büyük özelliği gövde üzerinde, disk şeklinde döner radar antenidir.

E-2 şimdilik 313 adet üretimiş olup halen servistedir. İlk kez Vietnam savaşında kullanılmış, ardından ABD’nin tüm denizaşırı operasyonlarında yer almıştır. ABD dışında Fransa, japonya, Meksika, Mısır, İsrail, Singapur ve İsrail’e satılmış, Hindistan’la görüşmeler sürmektedir.

2ba/ Cessna-172 Skyhawk  (Atmaca)*:

Cessna şirketince üretİlen dört kişilik, tek motorlu, pervaneli, yüksek kanatlı genel havacılık uçağıdır. Cessna-170 modelinden geliştirilmiştir. İlk uçuşunu 1955’te yapmıştı. Üretimi halen devam etmekte olup 44.000’den fazla Cessna-172 gökyüzüne çıkmıştır.

Cessna-172 ve atmaca uçuşta

Bir pilot, üç yolcuyla uçabilmektedir. Tavanı 13.500’≈ 4.100m (modellere göre farklılık göstermektedir), maksimum hızı 163kts≈ 302km/sa, menzili 1.289km dir. İniş takımları sabit olup bir tek Cessna-172RG modelinde içeri alınabilmektedir. Ayrıca iki floater (şamandıra) takılarak su üstünden operasyon yapabilmektedir. Zaman içinde motor, pervane, aviyonikte birçok değişiklik yapılmış ve buna bağlı olarak farklı versiyonlarda üretilmiştir. 2009’dan beri sadece Cessna-172S modeli üretilmektedir.

Askeri alanda T-41 koduyla başta ABD olmak üzere birçok ordularda pilotaj eğitimine başlangıç uçağı olarak kullanılmaktadır. ABD dışında Türkiye dahil, 23 ülkenin hava kuvvetlerinde eğitim, irtibat vb. görevlerde kullanılmaktadır. Ayrıca ABD, Meksika sınırında kaçak girişler için havadan devriye görevlerinde  uçurmaktadır. Sivil versiyonları nerdeyse dünyanın tüm semalarında uçmaktadır.

2bb/ Douglas A-4 Skyhawk (Gökyüzü Atmacası)*:

Her ne kadar bu isimde bir atmaca türü yoksa da ABD’li uçak üreticileri, ürünlerini yüceltmek için atmaca veya doğanlara fazladan sıfat yüklemede pek mahirler...

Tek motorlu, tek kişilik, ses altı (subsonik) süratlerde uçan, uçak gemisinden operasyon yapabilen, delta kanatlı hafif saldırı uçağıydı. Başlangıçta A4D olarak isimlendirilmiş, sonradan A-4 olarak değiştirilmişti.

İlk uçuşunu 1954’te yapmış, 1956’da servise girmişti. Üretimi 1979’da sonlandırılırken toplam 2.960 adet üretilmişti. Maksimum hızı 585kts≈ 1.083km/sa, menzili 1.867km, “G” limitleri +8/-3, tavanı 47.900’≈ 14.600m idi. İki makinalı topu, çeşitli bomba, roket, füze yükünün yanısıra atom bombası da taşıyabiliyordu.

Küçük boyutu nedeniyle eski model uçak gemilerinde konuşlandırılmıştı. Sağlamlığı, yakıt sarfiyatının az olması ve yüksek manevra yeteneğiyle döneminin önde gelen uçaklarındandı. Bu yüzden Blue Angels Akrobasi takımında F-18’leri gelinceye kadar hava gösterilerinde yer almıştı.

Zaman içinde çok fazla değişiklikler, yenileme çalışmaları sonucu birçok farklı modelleri olmuştu. İçlerinde en önemlilerinden birisi A-4 Buddy modeli, havada yakıt ikmal uçağı (tanker) görevini üstlenerek ABD Donanmasının tanker uçağı talebini azaltmıştı.

Douglas A-4 Skyhawk ve kızıl kuyruklu atmaca

ABD Deniz-Hava Kuvvetleri dışında Avustralya, Yeni Zelanda, Kanada, Arjantin, Brezilya, İsrail, Endonezya, Malezya, Singapur, Kuveyt Hava Kuvvetlerinde kullanılmıştı. ABD Donanması Vietnam savaşında çok yoğun uçurmuştu. İsrail, 1969 Yom Kippur savaşı ve sonrasında Mısır ve Lübnan’a, Arjantin Hava Kuvvetleri de Falkland savaşında İngiliz donanmasına A-4 ile önemli saldırılar yapmıştı.

Daha sonraları ABD’nin Red Flag (Top Gun) okulundaki savaş eğitiminde yetkin manevra özelliğiyle düşman saldırı uçağı olarak görev yapmıştı. ABD ordusundan 2003’te emekli olmuştu.

2c/ Sikorsky UH-60 Black Hawk (Kara Atmaca)*:

Sikorsky Aircraft şirketince üretilen iki motorlu, orta kaldırma kapasiteli, askeri taktik amaçlı nakliye ve genel hizmet amaçlı helikopterdir. Sikorsky S-70 modelinden geliştirilmiş, ilk uçuşunu 1974’te yapmıştı. ABD ordusunda ise 1979’da servise girmişti.

ABD ordusunda standart taşımacılığın dışında mayın döşeme, tıbbi tahliye, elektronik harp, özel harekat, asker ve paraşütçü sevkiyatı, havadan yük atma vb. görevlerde kullanılmaktadır. Daha sonra gürültüyü azaltma, radarda zor teşhis edilebilme özellikleri de eklenmişti. Silah yükü olarak makinalı top, bomba, roket ve füze taşıyabilmektedir.

Uçak gemisine iniş yapan Sikorsky UH-60M ve kara atmaca

Başlangıçta dört adet harici yakıt tankı, makinalı topların atışını engellediği için ikiye düşürülmüştü. Havada yakıt ikmali yapabilen bazı modelleri de vardır. Motor, pervane, aviyonik, silah vb. birçok yenilikler uygulanarak değişik modelleri geliştirildi. 2023’ün başında toplam üretimi 5.000’den fazlaydı.

Dört kişilik ekibi (iki pilot, bir silah sistem bir de yükleme-vinç operatörü), iki motorlu, dört pallidir. 11 tam teçhizatlı asker, 6 sedye, dahili 1.450kg, harici 4.100kg (askılı) yük taşıyabilmektedir. Tavanı (modellere göre değişebilmekte olup) 19.500’≈ 5.800m, maksimum sürati 159kts≈ 294km/sa, menzili 5.900kilometredir.

ABD ordusunca dünyanın her tarafında müdahil olduğu çatışmalarda ve özel operasyonlarda yer almıştır. ABD’nin dışında 35 ülkenin değişik güçleri tarafından kullanılmaktadır. Ayrıca Jayhawk, Seahawk, Firehawk isimli farklı Sikorsky SH-60 ile S-70 serileri de bulunmaktadır.

2d/ Lockheed F-117 Night Hawk (Gece Atmacası)*:

Gerçekte bu kategoride bir şahin olmamasına rağmen bazı şahin türleri geceleri de kısıtlı avlanabilmektedir... Lockheed firmasınca üretilmiş ve sadece ABD Hava Kuvvetlerinde uçurulmuş, ses altı (subsonik) hızlarda uçabilen bir saldırı uçağıdır. Çok özel ve gizli teknolojiyle üretilmişti.

İlk uçuşunu 1983’te yapmış, 1983’te servise girmiş, 1988’de varlığı kamuoyuna açıklanıncaya kadar gizlilik içinde tutulmuştu. O kadar gizliydi ki 1986’da bir F-117A uçağı düşmüş, pilotu ölmüş, yerde yangın çıkmasına rağmen bölgeye itfaiyeciler de dahil kimsenin girişine izin verilmemişti! Onun yerine enkaz mahalline daha önceden kazaya uğramış bir F-101 uçağının parçaları etrafa saçılarak basın ve meraklılar yanlış yönlendirmişlerdi...

Uçağın en önemli özelliği kendisine gelen radar sinyallerini sönümlendirmesiydi. Bunu da düz panellerden oluşan gövde, kanat ve kuyruk yapısıyla sağlıyordu. F-117’yi kaplayan radar emici düz tabakalar yaklaşık bir ton ağırlığında olup bir tür yapıştırıcıyla tutturuluyordu. Paneller arasındaki boşluklar özel bir macunla doldurulmuştu.  Ayrıca kızıl ötesi ışınları yansıtarak çevresine yayan özel bir boyayla kaplıydı. Isı güdümlü füzelere karşı kuyruk bölgesinin sıcaklığını azaltmak için eksoz çıkışları bir takım uzun yarıklardan oluşmuştu.

F-117A Night Hawk ve gece uçuşunda bir atmaca

Toplam 64 adet F-117A üretilmişti. Bir pilot, iki motoruyla maksimum hızı 594kts≈ 1.100km/sa, Mach: 0.92, tavanı 45.000’≈ 13.716m, menzili 1.720km idi. Havada yakıt ikmali yapabiliyordu. Çeşitli güdümlü bombalar taşıyordu.

1989 Panama işgali, 1991 Körfez savaşı, 1999 Yugoslavya savaşı, 2003 Irak savaşında kullanılmıştı. 1999’da Nato’nun Yugoslavya bombardımanı esnasında bir F-117A yerden atılan füzeyle düşürülünce Sırplar “Görünmez olduğunu bilmiyorduk” diye dalga geçmişlerdi...

Her ne kadar resmi olarak servisten kaldırılmasına rağmen, ABD Kongresi 2006’dan itibaren gelecekte her an geri çağrılmasına olanak sağlayacak şekilde depolanmasına karar vermişti. Yine de  ABD Hava Kuvvetleri halen bir takım deneysel ve çeşitli eğitim uçuşlarında kullanmaya devam etmektedir. Bazı yetkililer bunun 2035’e kadar sürebileceğini belirtmişlerdi.

2f/ Curtiss F6C Hawk (Atmaca)*:

1920’lerde Curtiss Aeroplane and Motor Co. tarafından ABD Deniz Kuvvetleri için uçak gemisinden operasyon yapabilen, av-bombardıman görevleri için tasarlanıp üretilmişti. İlk uçuşunu 1925’te yapmış, ABD Donanmasında 1927’de servise girmişti.

Kol uçuşunda üç adet Curtiss F6C ve tünemiş bir atmaca

Farklı 9 modelden 75 adet üretilmişti. Bir ara bazı modellere şamandıralar (floater) eklenerek su üstünden uçuşlar yapmışlardı. Aynı şirketin Hawk isimli P-1, P-2, P-3, P-4, P-5 ve P-6 modelleri de yaklaşık aynı tarihlerde ABD hava birlikleri için üretilmişti.

Çift kanatlı, tek motorlu ve pervaneli, açık kokpitli, tek kişilik, sabit iniş takımlıydı. Maksimum hızı 135kts≈ 249km/sa, menzili 580km ve tavanı 22.900’≈ 6.979m idi. Ön tarafında iki adet 7.62mm lik makinalı tüfeği vardı. F6C-4 modeli kanatlarının altında bomba taşıyabiliyordu. 1940’lardan itibaren peyderpey kullanımdan kalkmıştı.

2g/ Curtiss P-40 Warhawk (Savaş Atmacası)*:

Curtiss-Wright Corporation tarafından tasarlanıp üretilmişti. İlk uçuşunu 1938’de yapmış servise bir yıl sonra girmişti. Toplam 13.738 adet üretilmişti.

Tek motorlu, pervaneli, tek kişilik, metal gövdeli, iniş takımları toplanabilen av-bombardıman savaş uçağıydı ABD ordusunun dışında diğer müttefiklerince de II.Dünya savaşı içinde her cephede kullanılmıştı. ABD Hava Kuvvetleri Warhawk ismini tüm modellerinde kullanırken, İngiliz ve Ruslar P-40, P-40B, P-40C modellerine “Tomahawk”, P-40D ve sonraki modellere “Kittyhawk” isimleriyle kullanmışlardı. Ayrıca burun kısmı özel boyanarak köpek balığının ağzına benzetilmişti.

19 farklı modelin birçok alt varyantı vardı. ABD hariç 16 ülkenin hava kuvvetlerinde (Türkiye dahil: 66 adet) kullanılmıştı. Ayrıca Japonya savaş içinde ele geçirdiği on kadar P-40 uçaklarını ABD’ye karşı da kullanmıştı.

Curtiss P-40 Warhawk alçak geçişte ve süzülen atmaca

Maksimum hızı 290kts≈ 538km/sa, tavanı 29.100’≈ 8.869m, menzili 1.152km idi. Kanatlarında altı adet 12.7 mm lik makinalı tüfekleri vardı. Kanat altında toplam 910kg bomba taşıyabiliyordu. En son uçuşunu Brezilya Hava Kuvvetlerinde 1958’de yapmıştı.

2h/ Curtiss F9C Sparrowhawk (Bayağı Atmaca)*:

ABD Donanmasına ait zeplinlerle veya büyük bombardıman uçaklarıyla taşınabilen, çift kanatlı, tek motorlu hafif savaş uçağıydı. Zeplinle uçak taşınıp havaya fırlatma kavramı I.Dünya savaşında geliştirilmişti. ABD Ordusu için bu fikirle Curtiss Aeroplane and Motor Co. tarafından tasarlanıp geliştirilmişti. İlk uçuşunu 1931’de yapmış, 1937’de servisten kaldırılmıştı. Daha çok keşif ve hafif av uçağı olarak tasarlanmasına rağmen pilotun alt görüşü tasarım nedeniyle yetersiz kaldığı için  keşif görevlerinde pek başarılı olamamıştı.

Kanatlarının üstündeki özel kanca, zeplinin altında bulunan, uçakları fırlatma ve yakalamaya yarayan trapez isimli sistemde kullanıyordu. Her iki durumda da uçağın motoru çalışır halde olup, yakalandıktan sonra içeri çekilirken durduruluyor, atılma içinde zeplinden dışarı çıkınca çalıştırılıyordu. Ayrıca uçak pervanesinin trapeze zarar vermemesi için yine kanat üstünde, koruma amaçlı kılavuz rayı vardı. Macan isimli zeplin dört, Akron isimli zeplin üç uçak taşıyabiliyordu.

Belli şiddete kadar  yan rüzgârda bile yakalama ve fırlatma işlemleri yapılabiliniyormuş. Pilotlar kısa zamanda fırlatma ve yakalama manevralarına alışmışlar, hatta dalgalı denizde uçak gemilerine inişten daha kolay olduğunu da belirtmişlerdi...

Üç varyantta toplam yedi adet üretilmişti. Tek kişilik uçağın maksimum hızı 153kts≈ 284km/sa, tavanı 19.200m≈ 5.852m, menzili 478km idi. Pilotlar yakalama manevrasına iyice alıştıktan sonra zeplin içinde fırlatılmadan önce sabit iniş takımları sökülüp, onun yerine harici yakıt tankı monte ediliyordu. Böylelikle menzil ve havada kalış süresi arttırılıyordu. Ayrıca 7.62mm lik iki adet makinalı tüfeği de vardı.

Bir F9C sparrowhawk uçuşta zeplinin tarapezinde. Kanat üstündaki tutunma kancası ve kılavuz rayı net olarak görülüyor. Yanda süzülen bir atmaca

2j/ Curtiss F7C Seahawk (Deniz Atmacası)*:

Curtiss Aeroplane and Motor Co. tarafından tasarlanıp üretilmişti. Uçak gemisinden operasyon yapabilen, çift kanatlı, tek motorlu, pervaneli, sabit iniş takımlı ve tek kişilik avcı uçağıydı. 1920’lerin başında tasarlanmış ilk uçuşunu 1927’de yaparak ABD Donanmasında hizmete girmişti. Kanat ve gövdesi kimyasal işlem görmüş özel bir kumaşla kaplıydı.

Maksimum hızı 135kts≈ 250km/sa, tavanı 22.100’≈ 6.700m, menzili 571km idi. Ön gövdesinde iki adet 7.62mm lik makinalı tüfeği vardı.

1929 yılında Curtiss F7C-1 ve balık yakalamış su atmacası

Dört varyanttan 17 adet üretilmişti. Bir modeli üç şamandıralı (floater) olup su üstünden operasyon yapabiliyordu. Ayrıca 1930’larda ABD Donanmasının ilk akrobasi gösteri ekibi “Red Devils: Kırmızı Şeytanlar” tarafından da üç yıl kullanılmıştı. 1933’te komple servisten kaldırılmıştı.

2k/Curtiss BF2C Goshawk (Çakır Kuşu: Atmacagillerin en irisi)*:

ABD Donanması için Curtiss Aeroplane and Motor Co. şirketince tasarlanıp üretilmişti. Tek motorlu, pervaneli, çift kanatlı, ana iniş takımları içeri alınabilir, tek kişilik savaş uçağıydı. İlk uçuşunu 1933’te yapmış, akabinde servise girmişti. Dört versiyonda 166 adet üretilmişti.

Müzede sergilenen Curtiss BF2C Goshawk ve Bayağı Çakır Kuşu

ABD haricinde dört ülkenin hava kuvvetlerine satılmıştı. Türk Hava Kuvvetlerinin envanterine bir adet girmişti. ABD’de 1949’da servisten kaldırılmıştı.

İki adet makineli tüfeklerinden biri 7.62mm, diğeri 12.7mm çapındaydı. Kanat altında iki adet harici yakıt deposu veya üç istasyonda toplam 321kg bomba taşıyabiliyordu. Maksimum hızı 222kts≈ 410km/sa, tavanı 27.000’≈ 8.229m ve menzili 1.167km idi. Başlangıçta uçak gemisinden operasyon yapacak şekilde üretilmesine rağmen iniş takımlarının çalışmasında giderilemeyen problemler nedeniyle sadece karadan uçuşlarını sürdürmüşlerdi.

3/Nakajima Ki-43 Hayabusa (Doğan):

Japon Nakajima Aircraft şirketince tasarlanıp üretilen tek motorlu, tek kişilik, ana iniş takımları hareketli, sadece karadan operasyon yapabilen avcı uçağıydı. İlk uçuşunu 1939’da yapmış, Japon İmparatorluk Ordusu Hava Servisine 1941’de katılmıştı.

12 varyantta toplam 5.919 adet üretilmişti. II.Dünya savaşından sonra ganimet olarak ele geçirilenler Tayland Kraliyet, Endonezya, Çin (her ikisinde), Kuzey Kore Hava Kuvvetlerinde kullanılmıştı. Ayrıca Fransa kısa bir süreliğine Çin Hindi bölgesinde de kullanmıştı. Japonya, savaşın sonlarında genellikle kamikaze görevlerinde uçurmuştu.

Manevra yeteneği çok iyi olup, Mitsubishi A6M Zero modeline çok benzediği için, Müttefik Kuvvetlerin pilotları her ikisini birbiriyle çok karıştırmışlardı.

Öğrenci kızlar kamikaze görevine giden bir Nakajima Ki-43’ü kiraz çiçekleriyle uğurluyorlar, yanda süzülen bir doğan

Maksimum hızı 290kts≈ 530km/sa, tavanı 36.700’≈ 11.200m, menzili 1.740km idi. Silahları iki adet 12.7mm makinalı tüfek, son versiyonlarında iki adet 20mm lik makinalı top vardı. Kanat altında iki adet 250kg bomba ve yine kanat altında iki adet atılabilir 200lt lik yakıt tankı taşıyabiliyordu. En son uçuşunu Çin’de 1952’de yapmıştı.

4a/ General Dynamics F-16 Fighting Falcon (Savaşan Şahin):

Uçak üreticilerinin şahine ekledikleri bir başka sıfat daha, bazen abartılabiliniyor...

Tek pilotlu, tek motorlu, süpersonik hızda çoklu görev kapasitesine sahip, havada yakıt ikmali yapabilen, her havada uçabilen av-bombardıman uçağıdır. İlk uçuşunu 1974’te yapmıştı. 1995’te şirket evlilikleri sonucu en son Lockheed-Martin ismini alan grup tarafından şu ana kadar resmi üreticisidir. Halen aktif olarak uçan F-16’lar, 4.600’ün üzerinde üretilmiştir. Türkiye’de de lisanslı olarak üretilmiştir.

1978’de ABD Hava Kuvvetlerinde servise girmişti. ABD dışında 29 ülkenin hava kuvvetlerinde kullanılmaktadır. Bazı ülkelerde F-35’ler, F-16’ların yerini almaya başlamıştır.

Dört kanallı kablosuz elektronik uçuş kumanda sistemi (fly-by-wire), uçuş kontrol sistemi ve uçuş kontrol kompütür özelliklerinin yanısıra çok yüksek manevra yeteneklerine sahiptir. Ayrıca pilotun yükseltilmiş koltuğu ve baloncuk şeklindeki tek parça kanopi camı çok geniş görüş alanı sağlarken, 30° geriye eğik koltuk yine pilotun “G” toleransını arttırmaktadır.

Tavanı 50.000’≈ 15.240m, maksimum hızı (40.000’≈ 12.192m de ve yüksüz konfigürasyonda) 1.176kts≈ 2.178km/sa, menzili 4.217km, “G” limiti +9’dur. Silah donanımı olarak bir adet 20mm lik makinalı topu, çok şeşitli hava-hava, hava-yer füzeleri, roket ve bomba yüklerinin yanısıra elektronik karıştırma podları taşıyabilmektedir.

F-16C hava-hava füzeleri, bombalar ve elektronik karıştırma poduyla uçuşta

Yıllar içinde motor, gövde, aviyonik ve silahlardaki gelişmelere paralel olarak birçok modelleri üretilmiştir. En son F-16V (Viper) modeli gelişmiş teknolojisi ve performansıyla askeri uçak piyasasında birçok siyasi pazarlıkları beraberinde sürüklemiştir.

ABD Hava Kuvvetlerinin akrobasi takımı Blue Angels ve Türkiye’de Solo Türk, gösteri uçuşlarında F-16’yı kullanmaktadır.

4b/ Curtiss Falcon (Şahin):

Amerikalı uçak üreticisi Curtiss Airplane and Motor Co. tarafından üretilen askeri amaçlı, çift kanatlı uçak ailesiydi. 43 adet versiyonu geliştirilirken, bazıları sadece prototip aşamasında kalmış, seri üretime geçilmemişti. ABD Ordusunun Hava Birliklerinde keşif görevlerinde A-3 Falcon tipi, ABD Deniz-Hava Kuvvetlerinde av-bombardıman rolünde ise F8C Falcon modeli kullanılmıştı.

Üç adet Curtiss F8C Falcon kol uçuşuşunda

İki kişilik, tek motorlu, pervaneli, çift kanatlı ve sabit iniş takımlıydı. Maksimum hızı 224km/sa, tavanı 4.400m, menzili 1.041km idi. Silah yükü olarak ileri atışlı dört adet 7.62mm lik, arka kokpitte haraketli iki adet yine 7.62mm lik makinalı tüfekleri ve kanat altına yüklenebilen 91kg lık bombalar taşıyabiliyordu.

ABD ordusu dışında sekiz ülkenin hava kuvvetleri ile ABD’nin Ulusal Hava Taşımacılık Kuruluşunda sivil amaçlı olarak kullanılmıştı. ABD ordusunda 1925’te devreye girmiş, 1937’de servisten kaldırılmıştı.

4c/ Dassault Falcon 900 (Şahin):

Fransız Dassault Aviation şirketince önceki Falcon 50 modelinden geliştirilerek üretilmiş üç motorlu, uzun menzilli business jet uçağıdır. İlk uçuşunu 1984’te yapmış ve hemen servise girmiştir. 11 versiyonda 500’den fazla üretilmiştir. Kompozit malzeme, glass cockpit, gelişmiş aviyonik vb. uygulamalarla kendi kategorisinde önemli bir yeri vardır.

Özel şahıs, şirket ve kurumların dışında halen sivil amaçlı dört ülke tarafından kullanılırken önceden beş ülkede de hizmetteydi. Askeri amaçlı olarak 17 ülkenin hava kuvvetlerinde serviste olup, yine önceden dört ülkenin hava kuvvetlerinde de kullanılmaktaydı.

Dassault Falcon EX yatışta

İki kişilik ekip ile maksimum hızı 510kts≈ 950km/sa, Mach: 0.84-0.87, menzili 7.400km (sekiz yolcuyla) tavanı 50.900’≈ 15.514m dir.

5a/ Chengdu J-10 Firebird (Ateş Kuşu):

Her ne kadar Çince adı Vigorous Dragon (Güçlü Ejderha) olmasına rağmen NATO tarafından Firebird adıyla kodlandırmıştır. Bu arada ateş kuşu bir tür olmayıp, tüyleri kızıl-turuncu renkli kuşlara verilen genel bir isimdir...

Tek motorlu, tek kişilik, delta kanatlı, her havada çoklu görev yapabilen, kablosuz elektronik kumandalı (fly-by-wire) özellikleri olan bir uçaktır. İlk uçuşunu 1998’de yapmış, Çin Halk Kurtuluş Ordusunda 2005’te servise girmişti.

Tasarımda en önemli özelliği bir proje  yarışmasıyla seçilmiş olmasıydı. Bu modelde kullanılan yüksek teknoloji Çin havacılık endüstrisinin gelişimi ve modernizasyonuna büyük ivme kazandırmıştı. Halen üretimi devam eden J-10, 2022 sonu itibariyle altı farklı modelde 600’den fazla üretilmişti. Çin haricinde şimdilik sadece Pakistan Hava Kuvvetlerinde kullanılmaktadır.

İnişe gelen Chengdu J-10 Firebird

Maksimum hızı Mach:1.8, menzili 1850km, tavanı 59.000’≈ 17.983m dir. Maksimum “G” limitleri +9/-3’tür. Bir adet 23mm lik makinalı top, çeşitli havadan-havaya, havadan-karaya füzeleri, bombalar ile roket yüklerinin yanısıra elektronik karıştırma podunu taşıyabilmektedir.

5b/ Northrop Grumman HO3 Firebird (Ateş Kuşu):

Northrop Grumman şirketinin yan kuruluşu Scaled Composites tarafından tasarlanmış, keşif, casusluk, istihbarat toplamak için üretilmiş deneysel bir uçaktı. İlk uçuşunu 2010’da yapmıştı.

Bir ila iki pilot (isteğe bağlı) veya pilotsuz, uzaktan kumanda kontroluyla uçurulabilen uçak çift dikey kuyruklu, gövde arkasından pervaneli ve tek motorluydu. Tavanı 35.000’≈ 10.668m, maksimum hızı 230mph≈ 370km/sa, ve 40 saat havada kalabilme özelliğine sahipti.

Northrop-Grumman HO3 Firebird uçağı yerde

Silahsız olmasına rağmen, roket- bomba yüklenebilecek alt yapısı vardı. Birçok elektro-optik, kızıl ötesi ve gelişmiş video kameralarının yanısıra lazerli ölçüm ve işaretleme yetenekleri vardı.

Şimdiye kadar kesinleşmiş bir adet üretilmiş ve adı belli olmayan bir ABD kurumuna 2019’da satılmıştı. Başka müşterisi çıkmadığı için 2022’de üretimi dururulmuştu.

6/ de Havilland Dh.104 Dove (Güvercin):

Kısa menzilli, küçük kapasiteli İngiliz yapımı yolcu uçağı olarak ilk uçuşunu 1945’te yapmıştı. 1967 sonuna kadar 544 adet üretilen Dh.104 Dove, İngiltere’nin II.Dünya savaşından sonra en başarılı sivil uçak tasarımı olarak kabullenilmişti.

Kısa rotalarla yolcuları ana meydanlara ve büyük uçaklara taşıma (feeder line) görevi için de Havilland firmasınca planlanmasına rağmen askeri havacılıkta da kullanılmıştı. Çok kısa zamanda Avrupa, Amerika ve ABD, Afrika, Ortadoğu ile Uzakdoğu’da popüler olmuştu. Tarifeli ve charter seferi yapan şirketlerde sıkça kullanılmıştı.

de Havilland Dh.104 Dove ve bir çift güvercin

İki kişilik ekibiyle, kabin donanımına göre 8-11 yolcu, taşıyabilen, tamamen metal gövdeli, iki motorlu ve pervaneli, iniş takımları toparlanabilen uçaktı. Maksimum hızı 370km/sa, menzili 1.420km, tavanı 21.700’≈ 6.614m ve maksimum yük taşıma kapasitesi 670kg idi.

Yıllar içinde 11 farklı modelde üretilmişti. Bazı modelleri hava ambulansı, havadan araştırma görevleri için üretilmişti. 27 ülkede 68 sivil havayolu ve genel havacılık şirketi ile 24 ülkenin ordusunda çeşitli amaçlarla kullanılmıştı. Halen farklı modellerde birkaç tane özel şahıs ve sivil şirketlerde sınırlı olarak uçurulmaktadır.

7/ Tupolev Tu-2 Bat (Yarasa):

Aslında  Tupolev T-2, II.Dünya savaşı içinde üretilmesine rağmen NATO kurulur kurulmaz “Bat: Yarasa” kodunu vermişti...

Savaş içinde gündüz pike bombardıman görevi için dönemine göre son derece hızlı, cephenin önünde savaşabilecek ve sağlam bir uçak olarak tasarlanmıştı. Hazırlanmamış pistlerden iniş-kalkış yapabilmesi büyük avantajıydı. İlk uçuşunu 1941’de Omsk şehrindeki uçak fabrikasında üretilen prototiple yapmıştı. II.Dünya savaşında Almanlara karşı etkin olarak kullanılmış, ardından Çin iç savaşı ve Kore savaşında da yer almıştı.

İki motorlu, dört kişilik (tek pilotlu), maksimum hızı 528km/sa, menzili 2.020km, tavanı 9.000m idi. Kanatlarda ileri ateş eden iki adet 20mm lik top, kanopi, sırt ve gövde altında üç adet 7.62mm lik makineli tüfekleri vardı. Dahili 1.500kg, harici olarak 2.700kg bomba taşıyabiliyordu.

20 adet varyantının içinde keşif, gece uçuşu, gemilere torpido atışı yapabilen modelleri vardı. Sovyetler’in dışında sekiz ülke hava kuvvetlerinde kullanılmıştı. 1948’de Rusya’da üretimine son verilmiş ama Çin Halk Cumhuriyetinde lisanslı olarak devam etmişti. Toplam 2.257 adet Tu-2 üretilmiş, Sovyetler’de 1950’de, en son Çin Halk Cumhuriyetinde 1982’de emekli edilmişti.

Tupolev Tu-2 ve yarasanın alttan görünüşü

8/ Lockheed SR-71 Blackbird (Karakuş):

İngilizce’de “Blackbird” genel olarak hem Karakuş anlamında hem de Karatavuk (Turdus Merula) anlamında kullanılmaktadır.

Uzun menzilli, yüksek irtifa ve Mach 3+ hızlarda uçabilen stratejik keşif uçağı olarak ilk uçuşunu Aralık 1964’te yapmıştı. ABD Hava Kuvvetlerinde son uçuşunu 1998, NASA’da ise 1999’da yapmıştı. Lockheed A-12 modelinden geliştirilip toplam 32 adet üretilmişti. Mach 3.2 süratte ve tavanı olan 85.000’≈ 25.908m yükseklikten uçarken SSCB’nin füzelerinden kaçınabilmesi hedeflenmişti. Uçağın tasarımında CIA’in talepleri de göz önüne alınarak özellikle Doğu Bloku ülkelerdeki füze, meydan vb. tesisleri keşfetmek için eski model ve çok daha yavaş U-2 uçaklarının yerini alması planlanmıştı.

Ayrıca radarlara en az eko verebilecek tasarıma dikkat edilmişti. Yüksek hızın oluşturduğu aşırı sıcaklığı önlemek için uçağın içi ve dışının %92’si titanyum alaşımlarından üretilmişti. Aynı şekilde kanopinin camının dış yüzeyi kuvarstan (sıcaklık yaklaşık 316°C’ye çıkıyordu) yapılmıştı. Havada yakıt ikmali ile daha uzun süreli uçuşlar yapabiliyordu.

Uçuş esnasında çeşitli elektronik karıştırıcılar (ECM) taşıyordu. Bu yüzden kokpit tasarımı bir pilot ve bir keşif sistem operatörü (RSO) olacak şekilde yapılmıştı. Ekiplerin 43.000’≈13.106m üzerinde yaşam desteğini sağlamak için özel koruyucu basınçlı elbise ve kasklar kullanılmıştı.

Yerdeki SR-71’in üst ve önden görünüşü, erkek karatavuk

Her bir uçuştan sonra uçak, ancak bir haftada yeniden uçuşa hazır olabiliyordu: Kopup giden perçinler, kaplamalardaki yıpranma, diğer hasarlar ancak bu sürede tamamen kontrol edilerek eksiklikler tamir edilebiliyordu. Vietnam savaşında ilk kez Nisan 1968’de uçmuştu. Vietnam savaşında uçuş yapan SR-71’lere 800’den fazla yerden füze (SAM) ateşlenmesine rağmen hiç birisi isabet edememişti. Bir saatlik uçuşta yeryüzünde 259.000km² lik alanı tarıyordu.

SR-71’in emekliliğe ayrılmasında birçok faktör rol oynamıştı. Üretim ve idamesinin çok pahalı olması (1995 rakamlarına göre bir uçuşu yaklaşık 3milyon US$ [2023 enflasyon etkisi giderilmiş değeri 6milyon $] mal oluyordu) en çok göze batan neden olup, politikacıların hedef tahtası haline gelmişti.

9/Messerschmitt Me-262 Strumvogel (Fırtına Kuşu):

Fırtına kuşu lakaplı iki jet motorlu tek kişilik av-bombardıman (sadece avcı modeline kırlangıç deniliyordu), keşif, gece av-önleme görevlerini yapabilen öncü bir uçaktı. İlk uçuşunu pervaneli Nisan 1941’de, jet motorlu olarak Temmuz 1942’de yapmıştı. II.Dünya savaşı içinde Messerschmitt fabrikası tarafından Luftwaffe (Alman Hava Kuvv.) için 1.430 adet üretilmişti. En son Çekoslovakya Hava Kuvvetlerinde (kendi üretimleri) 1951 yılına kadar kullanılmıştı.

ABD’nin ele geçirdiği Me-262’lerden biri test uçuşunda, yanda fırtına kuşu

Alman pilotlar II.Dünya savaşı içinde Me-262 uçağı ile toplam 542 Müttefik uçağını düşürdüklerini iddia etmişlerdi. Yüksek hız ve tırmanış oranı, manevra etkinliği çok belirleyici özelliğiydi. Maksimum hızı 900km/sa, tavanı 11.450m, menzili 1.050km olup en hızlı Müttefik uçağından 150km/sa daha süratliydi. 30mm lik dört adet makinalı topunun yanısıra pod içinde 24 adet roket veya iki adet ya 250kg ya da 500kg lık bomba taşıyabiliyordu.

Generallerin şüpheli yaklaşımı, Hitler’in müdahalesi sonucu Alman savaş sanayi üretimi daha kolay ve hızlı üretilen uçak modellerine ağırlık verince savaşın gidişatı üzerindeki etkisi sınırlı kalmıştı. Almanya’nın hammadde sıkıntısı (nikel, bakır, demir, krom vb.) üretimi engelleyen başka bir nedendi. Sonuçta gökyüzünde jet çağının başladığını kesinleştirmişti.

10a/ Gossamer Albatross-II (Albatros):

İnsan gücüyle çalışan deneysel bir tür uçaktır. ABD’li Aero Vironment şirketince geliştirilmiştir. Tasarımı uçak mühendisi Paul MacCrady ve ekibine aittir.

Pervaneyi çevirmek için bisiklet pedallarına benzer bir düzeneği vardır. Çok hafif malzemeden yapılmış olup boş ağırlığı 32kg dır. Kanat genişliği 29.77m ve maksimum hızı 56km/sa idi.

Gossamer Albatross-II Manş Denizini geçmek için yeni havalanmış uçuşunda ve bir albatros

12.6.1979’da İngiltere’nin güneyinden havalanıp Manş denizini kat ettikten sonra Fransa’nın Cape Griz-Nez bölgesinde sahile iniş yapmıştı. Bisikletçi ve pilot Bryan Allen, 2saat 49dakikalık uçuşunda toplam 35.7km lik mesafeyi kat etmişti. Bu uçuşta uçağın toplam ağırlığı pilot, telsiz, içme suyu vb. yüklerle birlikte 100kg olmuştu. Deniz yüzeyinden ortalama 1.5m yükseklikte ve 29km/sa hızla rotasında uçmuştu.

Toplam iki adet Gossamer Albatross-II üretilmişti. İkincisi ABD’de NASA’nın Langlay’deki laboratuvarının kapalı ve açık mekanlarında test amacıyla kullanılmıştı. Kanat açıklığı çok fazla tutularak tıpkı bir planör gibi maksimum en-boy oranı sağlanmıştı.

10b/ de Havilland Dh.18 Albatross (Albatros):

İngiliz de Havilland şirketince tasarlanıp üretilmiş tek motorlu, pervaneli, çift kanatlı, gövdesi kontrplak kaplı yolcu uçağıydı. Pilot, yolcu kabinin arkasında ve açık kokpitteydi. Sekiz yolcu taşıyabilen kabini kapalıydı.

İlk uçuşunu 1919’da yapmıştı. 1921’e kadar toplam altı adet üretilmişti. Üç adet versiyonu vardı. 1923’te emekli edilmesine rağmen Kraliyet Hava Kuvvetlerince (RAF) 1927’ye kadar bazı test uçuşlarında kullanılmıştı. Maksimum hızı 109kts≈ 201km/sa, tavanı 4.900m, menzili 640km idi.

de Havilland Dh.18 hangarda

10c/ de Havilland Dh.91 Albatross (Albatros):

İngiltere’nin de Havilland uçak şirketince 1930’larda tasarlanıp üretilen dört motorlu, pervaneli nakliye uçağıydı. İlk uçuşunu 1937’de yapmıştı. Aslında başlangıçta transatlantik posta uçağı olarak tasarlanmış, ufak düzenlemelerle en az 22 yolcu taşıma kapasitesine ulaştırılmıştı.

de Havilland Dh.91 Albatross uçuşta

Ekibi iki pilot, bir telsiz operatörü ve bir kabin görevlisinden oluşuyordu. Kabin düzenlemesine göre 22 ila 30 yolcu taşıyordu. Maksimum hızı 180kts≈ 340km/sa, menzili 1.720km, tavanı 5.700m idi.

1943’te emekli oluncaya kadar yedi adet üretilmişti. Imperial Airways, British Overseas Airways Cooperation (BOAC) ve Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) tarafından kullanılmıştı. Londra-Paris arasında yolcu taşımacılığı yapmıştı. Savaş içinde Lizbon (Portekiz), Shannon (İrlanda), Bristol (İngiltere) arasında yolcu ve posta uçuşları yapmıştı.

10d/ Grumman HU-16 Albatross (Albatros):

Geniş gövdeli, çift motorlu, pervaneli amfibik deniz uçağıydı. İlk uçuşunu 1947’de yapmıştı. Sert denizlerden operasyon yapabilmesinin yanısıra arama-kurtarma faaliyetlerinde çok başarılıydı. Ayrıca karaya iniş-kalkış yapabilecek toparlanabilen iniş takımları vardı. Kore, Vietnam savaşlarında büyük yararlıklar göstermişti.

ABD Sahil Muhafaza’ya ait Grumman HU-16 uçuşta

Görevin cinsine göre değişen 4 ila 6 kişilik ekibi, çok gerekirse sudan jatolu (kalkışta fazladan güç sağlayan harici itki düzeneği) kalkış özelliği vardı. Maksimum hızı 205kts≈ 380km/sa, menzili 4.590km, tavanı 21.500’≈ 6.600m idi.

1966 yılına kadar 15 versiyonda 466 adet tasarlanıp üretilmişti. ABD Hava Kuvvetleri, ABD Donanması, ABD Sahil Muhafaza dışında 19 ülkenin hava veya deniz kuvvetlerinde kullanılmıştı. Ayrıca Pan Am, Continental Airlines, Air Micronesia, Chalk International Airlines gibi şirketler, denizden yolcu taşımacılığında kullanmıştı. En son Yunan Deniz Kuvvetlerinden 2015’te emekli olmuştu. Halen bazı özel şirket ve şahıslar deneysel olarak kısıtlı biçimde uçuşları sürdürmektedir.

10e/ Aero L-39 Albatross (Albatros):

Çekoslovakya’nın Aero Vodochy şirketince tasarlanıp üretilen, yüksek performans ve manevra yetenekli jet eğitim uçağıdır. Ayrıca hafif saldırı görevlerini de yapabilmektedir. Dünyanın en yaygın kullanılan jet eğitim uçaklarından birisidir. NATO’nun kodlandırmadığı nadir eski Varşova Paktı üyesinin modellerden birisidir.

Çekoslavak Hava Kuvvetlerinin bir Aero L-39A eğitim uçağı

İlk uçuşunu 1968’de yapmış, 1972’de ilk kez Çekoslovak Hava Kuvvetlerinde servise girmişti. 1996’da üretimi sonlandırılıncaya kadar 14 versiyondan 2.900 adet üretilmiştir. İki kişilik, tek motorlu uçağın maksimum hızı 980km/sa, Mach: 0.8, menzili (harici ve dahili yakıtla) 1.750km, tavanı 11.000m ≈36.089’ idi. 23mm lik çift namlulu makinalı topunun yanısıra 1.100kg a kadar bomba ve roket yüklerini taşıyabilmektedir.

43 ülkenin hava kuvvetlerinin yanısıra Letonya, ABD ve Fransa’da (Breitling Jet Ekibi) akrobasi gösteri takımlarının temel uçağıdır. Abhazya, Afganistan, Azerbaycan, Çeçenya, Irak, Libya, Suriye, Ukrayna Hava Kuvvetlerinin operasyon ve savaşlarında yer almıştır. Ayrıca sivil havacılıkta özel şahıs ve kuruluşların gösteri ve paralı eğitim faaliyetlerinde de kullanılmaktadır.

11/ Focke-Wulf Fw-189 UHU (Eagle Owl: Puhu Kuşu):

Taktik keşif, hafif saldırı ile havadan kontrol koordinasyon görevlerini gündüz ve gece uçuşunda yapabilen bir uçaktı. Focke-Wulf şirketince tasarlanıp üretilmişti. İlk uçuşunu 1938’de yapmış, servise 1941’de girmişti. 15 versiyonda 864 adet üretilmiş, II.Dünya savaşı sonrasında uçmamıştı. Luftwaffe (Alman Hava Kuvvetleri) dışında Macaristan, Slovak, Bulgaristan, Romanya ve Norveç Hava Kuvvetlerinde (savaştan sonra) kullanılmıştı.

İki motorlu, iki dikey kuyruklu, pervaneli ve üç kişilik ekip (bir pilot, iki makinalı tüfek ve keşif elemanı) ile maksimum hızı 186kts≈ 344km/sa, menzili 940km, tavanı 23.000’≈ 7.010m idi. İleri doğru ateş edebilen iki adet 7.92mm lik sabit, bir adet geriye ateş edebilen 7.92mm veya kuyruk konisinden geriye doğru ateş edebilen hareketli 7.92mm lik makinalı tüfekleri vardı. Dört adet 50kg lık bomba taşıyabiliyordu.

Çok yetkin manevra kabiliyeti olup, Doğu (Rusya) Cephesinde etkili olarak kullanılmıştı. Avcı uçaklarıyla çok rahat başa çıkıp kaçınabiliyordu...

Focke-Wulw Fw-189 Uhu ile Kartal baykuşu veya Puhu Kuşu

12/ Siat MBB-223 Flamingo (Flamingo):

Almanya’da Siat şirketince 1960’larda havacılık kulüpleri için tasarlanıp geliştirilen hafif bir uçaktı. Alçak kanatlı, sabit iniş takımlı, iki veya dört kişilik olup geniş kanopisi vardı. İlk uçuşunu 1967’de yapmıştı. Daha sonra Siat şirketi, MBB (Messerschmitt- Bölkow- Blohm) tarafından satın alınmış en son İspanyol CASA şirketine tüm hakları devredilmişti.

Maksimum hızı 131kts≈ 243km/sa, menzili 1.150km, tavanı 12.300’≈ 3.750m idi. Dört versiyonda toplam 97 kadar üretilmiş, son 50 uçak İspanya’nın CASA şirketinde yapılmıştı. Sivil amaçlı olarak İsviçre, Türkiye (Türk Hava Kurumu), Suriye ise askeri amaçlı kullanmıştı.

2020’de Türk Hava Kuvvetlerinin İdlip hava taarruzunda Suriye’nin üç adet Siat MBB-223 uçağı tahrip edilmişti. 

Siat MBB-223 uçuşta, flamingolar göç yolunda

13a/ McDonnell Douglas F-15 Eagle (Kartal):

Çift motorlu, tek kişilik, çift dikey kuyruklu, her havada uçabilen, hava üstünlüğünü sağlamaya çalışan av-bombardıman uçağıdır. İlk uçuşunu 1972’de yapmış, 1976’da servise girmişti. Halen jet çağı içinde en başarılı av uçağı olarak kabul edilmektedir. 1997’de McDonnell Dougles şirketini satın alan Boeing Co. tarafından üretimi sürdürülmektedir.

Alçak uçuşta bir F-15 ve süzülüşteki karakartal

Deniz seviyesinde maksimum hızı 800kts≈ 2.655km/sa, Mach: 1.2, menzili 5.600km (havada yakıt ikmali yapmadan, harici yakıt depolarıyla birlikte), tavanı 65.000’≈ 19.812m, maksimum “G” yükü +9 dur.

On temel modeline ait pek çok alt varyantıyla birlikte 1.200’den fazla üretilmiştir. ABD Hava Kuvvetlerinin dışında sadece İsrail, Japonya, Suudi Arabistan Hava Kuvvetlerinde kullanılmaktadır. Çok gelişmiş manevra yeteneği, dikey tırmanış uçuşunda hızlanabilme özelliği ile diğer avcı uçaklarına karşı üstünlük sağlamaktadır. Muhtelif savaş ve çatışmalarda 100’den fazla uçak düşürmüştür.

Çok gelişmiş aviyonik ve elektronik karıştırma donanımının yanısıra değişik havadan-havaya, havadan-yere füzeler, roketler ile 7.600kg bomba yükü taşıyabilmektedir. Ayrıca bir adet 20mm lik makinalı topu vardır. En son eklenen özelliği ile atmosfer dışındaki uyduları vurabilen farklı ve yeni model roketler de taşımaktadır.

13b/ Sukhoi Su-47 Berkut (Altın Kartal):

Rusya’nın JSC Sukhoi Co. şirketi tarafından teknolojik gelişmelerde deneysel olarak tasarlanıp bir adet üretilmişti. İlk uçuşunu 1997’de yapmıştı. Özellikle uçak gövdesinde uygulanan kompozit malzemeler ile farklı kanat yapısının testleri bu modelde yapılmıştı. Sonraki Sukhoi Su av önleme modelleri için önemli ayrıntılar bulunup geliştirilmişti...

İki motorlu, iki dikey kuyruklu, tek kişilik, kanatların önünde kanardlar bulunan farklı bir tasarımdı. Deniz seviyesinde maksimum hızı 760kts≈ 1.400km/sa, tavanı 59.000’≈ 17.983m, menzili 3.300km, maksimum çekebildiği yük +9 “G” idi.

Su-47 bir gösteri uçuşunda ve konmak üzere bir altın kartal

Ses altı süratlerde yüksek manevra yeteneği vardı. Sovyetler Hükümeti finansal desteğini çekince Sukhoi bir süre daha testlere devam etmiş, ardından proje iptal edilmişti.

14/Carlson Sparrow (Serçe):

Tek motorlu, pervaneli, sabit iniş takımlı, tek kişilik, yüksek kanatlı, ultralight kategorisinde Amerikalı Ernst W. Carlson tarafından tasarlanmış bir uçaktı. İlk uçuşunu 1987’de yapmıştı. Ayrıca demonte olarak evde tamamlanabilecek şekilde kit olarak da satılmıştı. Dört farklı modelinden bir tanesi iki kişilikti. Kış operasyonu için kızak (ski) takılabilme seçeneği de vardı.

Carlson sparrow uçuşta ve daldaki serçe

Maksimum sürati 55kts≈ 101km/sa, menzili 370km, tavanı 10.000’≈ 3.048m, “G” yükleri +5/-3 idi. Üretimi sonlanmış olmasına rağmen halen kısıtlı olarak uçuşları sürdürülmektedir. Toplam üretim sayısı kesin olmamakla birlikte 250’den fazladır: Kit olarak da satıldığı için tam sayı bilinememektedir. Kitlerin montaj süresinin 400-500 saat sürebileceği fabrikasınca bildirilmiştir.                                 

15a/ Curtiss B-2 Condor (Akbaba):

1920’lerde Curtiss Aeroplane and Motor Co. tarafından tasarlanıp üretilmiş, dönemine göre ağır bombardıman uçağı kategorisinde çift kanatlı, sabit iniş takımlı, pervaneli, tek motorluydu. B-2 uçaklarının gövde ve kanatları kimyasal işlem görmüş özel bir kumaşla kaplıydı.

Maksimum hızı 115kts≈ 212km/sa, menzili 1.296km, tavanı 17.100’≈ 5.212m idi. Ekibi beş kişi olup, altı adet 7.62mm lik makinalı tüfeklerinin yanısıra 1.138kg bomba taşıyabiliyordu.

Curtiss B-2 Condor uçuşta ve havalanmak üzere bir akbaba

Beş varyantta 13 adet üretilmiş, sadece ABD ordusunda kullanılmıştı. Döneminde havacılıktaki çok hızlı gelişmelerin karşısında çağdışı kalmış, 1934’te emekli edilmişti.

15b/ Focke Wulf Fw-200 Condor (Akbaba):

Alman Focke-Wulf şirketinin tasarlayarak ürettiği dört motorlu, pervaneli, tamamen metal kaplamalı, iniş takımları toplanabilen, kabin basıncı olmadan uçabileceği en yüksek irtifayı kullanabilecek, uzun menzilli, özellikle Atlantik Okyanusunu kat edebilecek kara uçağıydı.

Focke Wulf Fw-200 uçağının alt yandan uçuşta görünüşü

İlk uçuşunu 1937’de yapmıştı. Hem sivil hem de askeri amaçlarla kullanılmıştı. Askeri versiyonu Japonya’nın çok uzun menzilli olarak deniz devriyesi, Almanya’nın yine uzun menzilli keşif, bombardıman ve nakliye görevlerinde kullanma amacıyla üretilmişti. Ayrıca Hitler’in VIP uçuşları için bir tane özel donanımlı (örneğin koltuğunun altında paraşütle atlaması için özel kapak bulunması vb.) üretilmişti. Yine Berlin-New York arasını -fazladan dahili yakıt tanklarıyla- hiç kesintisiz 1938’de uçmuştu. Aynı şekilde Basra-Karaçi-Hanoi ara inişli Japonya uçuşu da yapmıştı.

Beş kişilik uçuş ekibi ile maksimum hızı 210kts≈ 380km/sa, menzili 3.560km ve 14 saat havada kalabilen, tavanı 20.000’≈ 6.096m idi. Askeri versiyonunda silahları altı adet çeşitli çapta makineli tüfekleri ile dahili 1.000kg, harici olarak 5.400kg bomba yükü taşıyabiliyordu.

20 versiyonda 1944’e kadar 276 adet üretilmişti. Sivil modeli kullananlar: Brezilya, Danimarka, İngiltere ve Nazi Almanya’sı, askeri modelleri kullananlar: Sovyetler Birliği, İspanya, İngiltere ve Nazi Almanya’sıydı. Japonya için üretilen askeri modeller teslim edilmemişti.

15c/Antanov An-124 Condor (Akbaba):

Condor (akbaba) kodu NATO tarafından verilmiştir...

 Dört jet motorlu, uzun menzilli halen dünyanın en büyük nakliye uçaklarından biridir. Antanov tasarım bürosunda projelendirilmiş hem Ukrayna’da Kiev hem de Rusya’da Ulyanovsk kentindeki Aviastar-SP fabrikalarında üretilip montajları tamamlanmıştı. İlk uçuşunu 1982 sonunda yapmış, 1986’da servise girmişti. 2004’te üretimi sonlandırılırken on varyantta 55 adet An-124 üretilmişti.

An-124 burnu kalkmıış, eğimli rampası için ön iniş takımları geriye katlanmış halde boşaltmada

Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra askeri modellerin hepsi Rusya Federasyonu’na aktarılmış, sivil modeller ise tüm dünyada ticari kargo taşımacılığında çok popüler olmuştu. Bu yüzden 1992’de An-124 sivil havacılık sertifikası almıştı. Rusya-Ukrayna ilişkileri bozuldukça her iki tarafta bağımsız geliştirme ve yeniden üretim çabaları olmuşsa da gerçekleşemeden iptal olmuştu.

Sivil versiyonunda burun kısmı havaya kalkıp, öne eğimli rampası için burun iniş takımları geriye katlanarak yükleme ve boşaltmada büyük kolaylık sağlamaktadır. Dördü burunda, toplam 24 adet tekerleği vardır. Tek bir An-124 geniş hacimli yüklerde 150 ton, küçük hacimlilerde 170 ton taşıyabilmektedir. Ayrıca üst kabinde 88 yolcu veya tüm kabine paletli oturma sistemi yerleştirilirse 350 kişi taşıyabilmektedir. Boyutlarına göre iki veya daha fazla tank taşırken, kabin zemininin dayanıklılığı için titanyum kullanılmıştır.

İkisi pilot, toplam sekiz kişilik ekiple maksimum hızı 467kts≈ 865km/sa, maksimum taşıma kapasitesinde menzili 3.700km, tavanı 39.000’≈ 11.887m dir. Maksimum kalkış ağırlığı 402 ton ve maksimum iniş ağırlığı 330 tondur.

Askeri versiyonu halen sadece Rusya’da, sivil kargo versiyonu Rusya, Ukrayna, Birleşik Arap Emirlikleri, İngiltere ve bir zamanlar Libya idi. Hava kargo taşımacılığının efsane uçağı An-225 Mriya, An-124’ten geliştirilmişti.

16/ Supermarine Swift F Mk1 (Ebabil: Bir tür iri Kırlangıç):

İngiliz Supermarine Aviation Works (Vickers) Ltd. şirketince tasarlanıp üretilmiş, tek kişilik, jet motorlu, ok açılı kanatları olan avcı uçağıydı. İlk uçuşunu 1948’de yapmış, Kraliyet Hava Kuvvetlerinde (RAF) 1954’te devreye girmişti. Jet çağının başlangıcında olmasına rağmen birçok yenilikleri bünyesinde barındırmıştı.

Tek motoruyla maksimum hızı (deniz seviyesinde) 620kts≈ 1.150km/sa, menzili 1.014km, tavanı 45.800’≈ 13.960m idi. Silahları iki adet 30mm lik makinalı topu, değişik roket ve bomba yüklerini taşıyabiliyordu.

Dokuz versiyonda (bir tanesi taktik keşif yetenekli) toplam 197 adet üretilmişti. Sadece RAF’ta kullanılmıştı. Bir takım aerodinamik problemlerinin çözülememesi nedeniyle 1967’de servisten kaldırılmıştı.

İki Supermarine Swift F Mk 7 uçağı ve ebabil kuşunun yakından görünüşü

17a/ Focke Wulf Fw-190 Würger (Örümcek Kuşu):

Küçük boyuna rağmen yakaladığı avını dikenlere takarak öldüren ilginç örümcek kuşu, çok az tanınmaktadır...

1930’ların sonunda Alman Focke Wulf şirketince tasarlanıp üretilen tek motorlu, pervaneli, tek kişilik av-bombardıman uçağıydı. İlk uçuşunu 1939’da yapmıştı. İniş takımlarını alıp verme hareketini hidrolik yerine ilk kez elektrik motoruyla yapması ilginç özelliklerindendi.

II.Dünya savaşında önemli etkileri olmuştu. Örneğin 1943’ten itibaren bir modeli gece avcı rolünde uçmuştu. Ayrıca hava-hava roketleriyle B-17 bombardıman uçaklarına zaiyatlar vermişti.

Focke Wulf Fw-190 A-2 modeli uçuşta ve örümcek kuşu ve avı

Maksimum hızı 352kts≈ 652km/sa, menzili (harici yakıt deposuyla) 2.000km, tavanı 33.960’≈ 10.350m idi. Silahları iki adet 13mm lik pervaneyle senkronizeli makineli tüfek, iki adet kanat köklerinde, iki adet kanat ortalarında 30mm lik makinalı toplarının yanısıra gövde altında bir veya kanat altlarında dört bomba taşıyabiliyordu. Daha sonradan iki adet hava-hava roketleri yüklenmişti.

21 modelin birçok alt varyantıyla birlikte 20.000’den fazla üretilmişti. Ayrıca II.Dünya savaşından sonra Fransa’da da 65 adet Fransız Hava Kuvvetleri için üretilmişti. Almanya dışında, Türkiye dahil (72 adet Fw-190 A-3 modeli) on ülkede Fw-190’ın farklı modelleri (ABD ve İngiltere’de savaş ganimeti olarak deneysel) kullanılmıştı. En son 1947’de Türkiye ve Fransa’da emekli olmuştu.

17b/ Curtiss A-12 Shrike (Örümcek Kuşu):

Lockheed A-12 ve McDonnell Douglas A-12 modelleriyle karıştırılmamalıdır. Curtiss  şirketince ABD Ordusu için tasarlanıp üretilmişti. Tek kanatlı, pervaneli tek motorlu, açık kokpitli, sabit iniş takımlı hafif saldırı-bombardıman uçağıydı. İlk uçuşunu 1933’te yapmış ve hemen servise girmişti.

Curtiss A-12 Shrike uçuşta

Toplam 46 adet üretilmiş, ABD dışında bir tek Çin Cumhuriyetine satılmıştı. Ne var ki havacılığın çok hızlı ilerlemesi karşısında yetersiz kalınca ABD Ordusundan 1942’de servis dışı kalmıştı.

İki kişilik (pilot ve telsizci-gözlemci) uçağın maksimum hızı 154kts≈ 285km/sa, menzili 840km, tavanı 15.150’≈ 6.620m idi. Silah yükleri ön tarafa ateş eden sabit dört adet, arka kokpitte haraketli bir adet 7.62mm makineli tüfekleri vardı. Ayrıca kanat altına dört adet 55kg lık bomba veya on adet 14kg lık parça tesirli bomba taşıyordu.

18a/ Curtiss Seagull Flying Boat (Martı):

Curtiss Aeroplane and Motor Co. tarafından tasarlanıp üretilmiş, ilk uçuşunu 1912’de yapmıştı. Çift kanatlı, açık kokpitli, tek motorlu ve pervaneli, yanyana oturulan iki kişilik amfibik uçaktı. Birçok model ve alt versiyonuna rağmen en çok Model F kullanılmıştı.

Curtiss Seagull Model F deniz üzeri uçuşta ve yavru martı

Maksimum hızı 60kts≈ 111km/sa, tavanı 4.500’≈ 1.371m ve havada en çok 5saat 30dakika kalabiliyordu. Toplam 150’den fazla üretilmiş, ABD dışında Osmanlı İmparatorluğu (bir uçak) dahil yedi ülkenin deniz kuvvetlerinde yer almıştı. ABD’de 1927’ye kadar uçmuştu. Sonlara doğru özel bir şirket tarafından yaz aylarında Miami-Nassau arasında sivil amaçlı kullanılmıştı.

18b/ Blackburn B-24 Skua (İri Martı):

Skua soğuk denizlerde yaşayan bir tür iri martı olup, yuvasına yaklaşan diğer yırtıcılara saldırmasıyla dikkat çekmektedir.

İngiliz Blackburn Aircraft şirketinin tasarlayıp ürettiği uçak gemisinden operasyon yapabilen, tek motorlu, pervaneli, iki kişilik, alçak kanatlı, gövde ve kanatları tamamen metal kaplamalı, ana iniş takımları hareketli pike bombardıman uçağıydı.

İngiliz Blackburn Aircraft şirketinin tasarlayıp ürettiği uçak gemisinden operasyon yapabilen, tek motorlu, pervaneli, iki kişilik, alçak kanatlı, gövde ve kanatları tamamen metal kaplamalı, ana iniş takımları hareketli pike bombardıman uçağıydı.

İlk uçuşunu 1937’de yapmış, 1938’de Kraliyet Donanması Hava Birliklerine katılmıştı. II.Dünya savaşı içinde Norveç ve Akdeniz’de önemli görevler üstlenmişti. Düşük sürati nedeniyle 1941’de ön cephe operasyonlarından alınıp daha çok uçuş eğitimi ve uçaksavar birlikleri için hedef çekme vb. görevlerde uçmuştu.

Blackburn B-24 Skua uçuşta ve iri martı yerde beleniyor

İki varyantta 192 adet üretilmişti. Maksimum hızı (6.000’≈ 1.828m yükseklikte) 196kts≈ 362km/sa, menzili 1.220km olup tavanı 20.200’≈ 6.156m idi. Önde sabit, dört adet ileri atış yapan 7.7mm lik, arka kokpitte hareketli bir adet 7.7mm lik makineli tüfekleri vardı. Gövde altında bir adet 5.00lb≈ 230kg lık, kanat altlarında sekiz adet 14kg lık bomba taşıyabiliyordu. 1945’te emekli olmuştu.

19a/ Eurocopter EC-120 Colibri (Sinek Kuşu):

Eurocopter (günümüzde Airbus Helicopters), Çin’in Harbin Aircraft Manufacturing Corporation (HAMC), China National Aerotechnology Import& Export Corporation ve Singapore Technologies Aerospace Ltd. şirketlerinin ortak çalışmasıyla tasarlanıp üretilmişti.

Tek motorlu, beş kişilik, genel maksatlı kullanım için hafif, işletmeciliği basit ve ucuz, ayrıca helikopter ailesinin en sessizlerinden birisidir. Montajı Fransa ve Avustralya’da gerçekleştirilmişti. İlk uçuşunu 1995’te yapmış, 1998’de servise girmişti. 2017’de üretimi sonlandırılıncaya kadar iki modelde 700’den fazla üretilmişti. Çin’in HAMC şirketi HC-120 koduyla üretmişti.

Tek pilot tarafından uçurulacak şekilde tasarlanmasına rağmen iki pilotluk versiyonu isteğe göre üretilebiliyordu. Temelde sivil amaçlı olmasına rağmen çeşitli askeri görevlerde (eğitim, hafif nakliye, gözlem vb.) kullanılmıştır. Sivil amaçlı 10 ülke, askeri 8 ülkenin ordusunda kullanılmaktadır.

Uçuştaki Eurocopter EC-120 ve colibri-sinek kuşu

1+4 kişilik versiyonunda maksimum hızı 122kts≈ 226km/sa, tavanı 16.190’≈ 5.180m, menzili 727km olup 4saat 32dakika havada kalabilmektedir. Çok gelişmiş aviyonik ve seyrüsefer sistemlerinin yanısıra kızaklı olup, acil durum yüzdürme donanımı, telekomünikasyon kolaylıkları, kum filtresi, infrared kamerası, gibi özellikleri de vardır.

19b/ Flettner FL-282 Colibri (Sinek Kuşu):

Alman Flettner şirketince1940’ta tasarlanıp ilk uçuşunu 1941’de yapmıştı. Bir veya iki kişilik, tek motorlu, açık kokpitli, keşif, topçu atışı tanzimi ve nakliye görevleri yapabilen helikopterdi. İlk aşamada 15 adet üretilmiş Baltık Denizindeki Alman Kruvazöründe (özel platformuyla) konvoyları koruma, keşif vb. görevlerde kullanılmıştı. Daha sonra Akdeniz ve Ege Denizinde de uçmuştu.

Alman Hava Bakanlığı 1.000 adet üretim emri vermiş ne var ki Münih’te BMW fabrikaları Müttefikler tarafından bombalandığı için dört versiyonda ancak toplam 24 adet üretilebilmişti.

Maksimum hızı 81kts≈ 150km/sa, menzili 170-300km (modele göre değişmekte), tavanı 10.800’≈ 3.300m ve maksimum hover (havada sabit durabilme) yüksekliği 300m idi.

Flettner FL-282 uçuşta

20/ Embraer EMB 314 Super Tucano/ A-29 (Tukan Kuşu):

Brezilya’nın Embraer Defense and Security şirketi tarafından EMB 312 eğitim-hafif saldırı modelinden geliştirilmiştir. İlk uçuşunu 1999’da yapmış, 2003’te Brezilya Hava Kuvvetlerinde servise girmişti. Yine eğitim, hafif saldırı ve sınır devriyesi (uyuşturucu trafiği denetimi, gerilla mücadelesi, kaçak orman kesimi vb.) görevlerinde kullanılmaktadır.

Turbo-prop tek motorlu, iki kişilik, Amazon bölgesi şartlarına uyumlu (yüksek sıcaklık, nem, yağış), gece-gündüz görev uçlarının yanısıra hazırlanmamış ve kısa pistlerden operasyon yapabilme yetenekleri vardır. ABD tarafından A-29 Super Tucano olarak isimlendirilmişti.

Amazon Ormanları üzerinde uçan iki adet EMB 314 Super Tucano ve Tukan kuşu

Brezilya dışında 17 ülkenin hava kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır. Ayrıca ABD’de bir şirket, sivil amaçlı kullanım için silahsız olarak satın almıştır. Halen 200’ün üstünde üretilmiştir.

Afganistan Ordusunda şimdiki Taliban yönetimi öncesi kullanılırken, Kabil’in düşmesiyle birlikte sayısı bilinmeyen A-29, Özbekistan’a kaçırılmıştı. Brezilya, Arjantin, Paraguay, Uruguay, Peru, Kolombiya Orduları, birçok havadan uyuşturucu trafiklerine karşı çetin mücadelelerde EMB 314 Super Tucano’yu kullanmışlardır. Ayrıca bazı gerilla hücrelerine (FARC) karşı Kolombiya Ordusu keşif ve yakın hava destek görevlerinde kullanmıştı.

İki kişilik, fırlatma koltuklu, maksimum hızı 320kts≈ 590km/sa, menzili 1.330km ve 8saat 24dakika havada kalabilmektedir. Maksimum tavanı 35.000’≈ 10.668m ve maksimum “G” yükü +7/-3.5’dir.

Bir adet dahili 12.7mm ve kanatlarda birer adet 12.7mm lik sabit makinalı tüfeklerinin yanısıra gövde altına bir adet 20mm lik makinalı top yüklenebilmektedir. Havadan-havaya ve yere çok çeşitli füzeler ile bomba ve roket yükleri taşıyabilmektedir. Ayrıca gece görüşü, lazerli arama ile öz savunması için elektronik pod ve harici yakıt tankları taşıyabilmektedir.

21/ Sopwith T-1 Cuckoo (Guguk Kuşu):

Guguk kuşunun en önemli özelliği beleşçiliğidir: Yuva yapmaz, kuluçkaya yatmaz hazıra konar.

Sopwith T-1 Cuckoo torpido atışında ve guguk kuşu 

Sopwith Aviation şirketince tasarlanıp üretilmişti. Tek motorlu, pervaneli, tek kişilik, çift kanatlı, sabit iniş takımlı, uçak gemisinden operasyon yapabilen torpido-bombardıman uçağıydı.

İlk uçuşunu 1917’de yapmış, Kraliyet Donanması Hava Servisi ve Kraliyet Hava Kuvvetlerinde servise 1918’de girmişti. Dört varyantta 232 adet üretilmişti. İngiltere dışında bir tek Japon Donanması Hava Servisinde kullanılmıştı.

Maksimum hızı 97kts≈ 170km/sa, menzili 539 km veya 4saat havada kalabilirken tavanı 12.100’≈ 3.688m idi. Bir adet 1.000lb≈ 373kg lık torpido taşıyordu. Torpidosuz çok yüksek manevra yeteneği olmasına rağmen kısa zamanda havacılıktaki hızlı ilerlemeye ayak uyduramayınca 1923’te servis dışı kalmıştı.

22/ Fairey Gannet (Sümsük Kuşu):

İngiliz Fairey Aviation Co. şirketince denizaltılarla savaşmak (arama ve saldırı) için tasarlanan  uçaktı. Pervaneleri ters yönde dönen iki turbo-prop motorlu, iniş takımları hareketli, uçak gemisinden operasyon yapabilen, kanatları katlanabilir uçaktı. Bilahare havadan erken uyarı modeli geliştirilmişti. Ayrıca oktanlı benzin dışında sınırlı olarak dizel yakıtla da çalışabiliyordu.

Yerde Fairey Gannet taksi yaparken ve süzülen sümsük kuşu

İlk uçuşunu 1949’da yapmış, Kraliyet Donanması Hava Kuvvetlerinde 1953’te servise girmişti. 9 versiyonda 347 adet üretilmişti. Avustralya, Batı Almanya, Endonezya Hava Kuvvetlerine satılmıştı. En son 1978’de İngiltere’den servis dışı kalmıştı.

Üç kişilik ekibi bir pilot, silah ve radar operatörlerinden oluşuyordu. Maksimum hızı 270kts≈ 500km/sa, yakıt ve silah yüküne göre havada 5-6saat uçabilirken, tavanı 25.000’≈ 7.620m idi.

23/ Sopwith 7F-1 Snipe (Çulluk kuşu):

İngiliz Sopwith Aviation Co. tarafından tasarlanıp üretilen tek motorlu, pervaneli, çift kanatlı, tek kişilik, gövde ve kanatları özel işlem görmüş kumaşla kaplı savaş uçağıydı. İlk uçuşunu 1917’de yapmış, Kraliyet Hava Kuvvetlerinde (RAF) 1918’de servise girmişti.

Zamanının eşdeğer uçaklarına göre fazla hızlı olmamasına karşın tırmanış ve manevra performansı çok iyi olup hava muharebesinde avantajlı kılıyordu.

İki versiyonda 497 adet üretilmişti. İngiltere’nin dışında Kanada, Avustralya, Brezilya ve Sovyetler Birliğinde kullanılmıştı. İngiltere’de son uçuşunu 1926’da yapmıştı.

Replika Sopwith 7F-1 Snipe ve çulluk uçuşta

Maksimum hızı (3.000’≈ 914m yükseklikte) 105kts≈ 195km/sa, tavanı 19.500’≈ 5943m olup üç saat havada kalabiliyordu. İki adet 7.7mm lik makinalı tüfekleri ile kanat altında toplam dört adet 11kg lık bomba taşıyordu.

24/ Sikorsky HH-3F Pelican (Pelikan):

Sikorsky Aircraft şirketinin tasarlayıp ürettiği iki motorlu, iniş takımları alınabilir, denize iniş-kalkış yapabilen, arka rampası havada ve denizde açılabilen, her havada operasyon yetenekli, orta menzilli arama kurtarma helikopteriydi. Ayrıca lojistik destek, keşif vb. görevlerde kullanılabiliyordu.

Sikorsky HH-3F, yanan motordan inasan kurtarma faaliyetinde ve sudan kalkan bir pelikan

ABD Hava Kuvvetleri için üretilen Sikorsky HH-3E Jolly Green modelinin silahsız ve havada yakıt ikmal özelliği olmayan versiyonuydu. ABD Coast Guard (Sahil Güvenlik) biriminin dışında Arjantin’de S-61R-12, İtalya’da AS-61R koduyla uçmuştu. Bir ara Amerika’da Evergreen ve Carson Helicopters sivil şirketlerinde de kullanılmıştı. İlk uçuşunu 1963’te yapmış, 1967-1994 yılları arasında ABD Cost Guard biriminde serviste kalmıştı.

Maksimum hızı 142kts≈263km/sa, maksimum hover’da 6.200’≈1889m ye kadar dururken, uçarak maksimum tavanı 13.600’≈ 4.145m ve menzili 1.389km idi. Kokpitte 3 (iki pilot bir seyrüsefer ve arama operatörü), kabinde iki kurtarma görevlisinin yanısıra altı, ayrıca nakliye konfigürasyonunda kabinde 14 kişi veya 15 özel sedye taşıyabiliyordu.

Döneminin en gelişmiş radar, sonar, seyrüsefer vb. aviyonik cihazlarıyla donatılmıştı. ABD Sahil Güvenlik’te görevde kaldığı sürede 54.000’den fazla arama faaliyetinde 23.000 kişiyi kurtarmıştı.

25/ Grumman J2F Duck (Ördek):

Amerikalı Grumman ve Columbia Uçak şirketlerince tasarlanıp üretilmişti. Tek motorlu, iki kişilik, çift kanatlı, kara ve özellikle su üstünden operasyon yapabilen bir uçaktı. Aynı şirketlerin Grumman JF Duck modelinden geliştirilmişti. Başlangıçta genel hizmet, devriye, gözlem ve arama-kurtarma görevleri için tasarlanmasına rağmen, ABD Deniz Kuvvetlerinin talebi üzerine mayın ve denizaltı arama, hafif saldırı ile uçaksavarların eğitimi için hedef çekme özellikleri de eklenmişti.

Grumman J2F Duck uçağı ve ördek sürüsü

İlk uçuşunu 1936’da yapmış, hemen servise girmişti. Üretimi 1945’te sonlandırılırken sekiz versiyonda 584 adet üretilmişti. ABD Deniz ve Hava Kuvvetleri ile Sahil Güvenlik birimlerinin yanısıra dört ülkenin donanmasına da satılmıştı. Ayrıca ABD’de sivil kişiler ve kurumlarca da kullanılmıştı. Grumman J2F Duck uçağı iki kişilik olmasına rağmen 5.6.1942’de II.Dünya savaşında, Bataan Adasının Japon işgalinden bir saat sonra, beş kişiyle havalanıp kaçabilmişti.

Maksimum hızı 170kts≈ 310km/sa, tavanı 20.000’≈ 6.096m, menzili 1.260km idi. Arka kokpitte bir adet hareketli 7.62mm makinalı tüfek ile kanat altına iki adet 45kg klasik bomba, bir adet 147kg lık derinlik bombası taşıyabiliyordu. II.Dünya savaşından sonra peyderpey servis dışı kalmıştı.

(*) İngilizce’de atmaca (Lat. Accipitridae) ve doğan (Lat. Falconidae) genellikle tek bir sözcük, “Hawk” ile ifade edilmektedir. Yazıda “Hawk” kelimesinin Türkçe karşılığı olarak atmaca kullanılmıştır.

Başvurulan Kaynaklar:

*Air Forces of the World (David Willis – Aerospace Publishing, 1999)

*Air Commando: Inside the Air Force Special Operations Command (Philip D. Chinnery – St. Martin’s Paperbacks, 1997)

* An Illustrated Guide to Military Helicopters (Bill Gunstan- Salamander Books Ltd. 19829)

*The Illustrated Encyclopedia of Military Helicopters (Francis Crosby – Lorenz Books, 2023)

* Encyclopedia of Modern Military Aircraft (Paul Eden – Amber Books, 2004)

* A Century of flight (Ray Bonds – Salamander Book, 2004)

* The History of Aviation (Robert Jackson – Barnes& Noble, 2007)

* U.S. Warplanes of World War II (Ray Merriam – Merriam Press, 2000)

* Modern Hava Sistemleri (Editör Sami Atalan – Türk Hava Kuvvetleri, 2010)

*www.helicopters.airbus.com

*www.nhhahistoricalsociety.org

* www.animalhype.com

* www.warbirdregistry.org

* www.fighterjetsworld.com

* www.thevintagenews.com

* www.hushkit.net

*www.flyingmag.com

* www.nationalgeographic.com

* wwwnewsscientist.com

* www.wikipedia.org

*www.trakus.org

* www.baesystems.com

*www.smithsonianmag.com