Petrol ibresinin insafına bırakılan 1.1 trilyon dolarlık havacılık sektöründe, havayolu şirketleri maliyetlerini düşürmeye ve yeni stratejiler geliştirmeye çalışırken, durumdan "şimdilik" memnun olanlar da bulunuyor. Petrol fiyatlarındaki aşırı yükselme nedeniyle son 6 ay içinde 24 havayolu şirketi iflas bayrağını çekerken, şirketlerin maliyetleri düşürmek için verimli uçaklara yönelmesi nedeniyle uçak üreticileri siparişlere yetişemiyor. Maliyetlerini düşürmeye çalışan şirketler ise bagaj ve yer hizmeti ücretlerini artırma, işçi sayısında azaltmaya gitme, enerji tasarrufuna yönelme gibi tedbirlere başvuruyor.
Türkiye'de sektörün aktörleri yurtdışındaki rakipleriyle aynı derecede endişeli görünmese de şimdiden önlem almaya başladı. TAV Havalimanları Holding İşletmeler Direktörü Murat Örnekol, henüz rakamsal olarak negatif bir etki hissetmediklerini belirtirken, Havaş Genel Müdürü Müjdat Yücel, petrol fiyatlarında artış sürerse yer hizmetlerine zammın kaçınılmaz olduğunu vurguladı.
Havacılığın kalbi zorlanıyor
Varil başına 120 ile 140 dolar arasında değişen petrol fiyatları havacılık endüstrisinin kalbini zorluyor. Yaşanan sıkıntı, turizm ve ilgili diğer sektörlerle birlikte yaklaşık 3.5 trilyon dolarlık bir pazarı etkiliyor. Havacılık endüstrisini oluşturan 3 ana sektör olan uçak üreticileri, havalimanları ve havayolları şirketleri de maliyetleri düşürmek için farklı stratejiler oluşturuyor. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği IATA'nın verilerine göre geçtiğimiz 6 ay içerisinde 24 havayolu şirketi iflas etti. Ayakta kalanlar ise petrol fiyatlarının artması nedeniyle 99 milyar dolarlık ek fatura ile karşı karşıya. Havayolu şirketleri krizin ilk kurbanları olurken, üreticiler, tedarikçiler, servis sağlayıcılar kısacası tüm aktörler sektörle ilgili yapılan gelecek projeksiyonlarını endişeyle izliyor.
Türkiye'de de frene basıldı
Sivil havacılıkta son 5 yılda yaşanan gelişmelerin ardından Türkiye'de de sektör adeta frene basmış durumda. Geçtiğimiz yıl Antalya Havalimanı'nın işletmesini 17 yıllığına 3 milyar 196 milyon dolara alan Alman Fraport'un Genel Müdürü Alexander Zinell, petrol fiyatlarının yol açtığı durumun zincirleme bir reaksiyon yaratmasının kaçınılmaz olduğunu söyledi. Havayolları şirketlerinin bilet fiyatlarını artırması durumunda, yavaşlamanın beraberinde geleceğini vurgulayan Zinell, "Antalya Havalimanı için şimdilik bir tehlike görmesek de acil önlem almayı gerektirebilecek durumlar olabilir. Bu nedenle şimdiden maliyet kısma programını başlattık. Geçici mevsim işçilerinin sayısının azaltılması, enerji harcamaları gibi birçok birimimizde maliyetleri en aza indirmenin peşine düştük" şeklinde konuştu. Havayolu şirketlerinin henüz bilet fiyatlarıyla oynamaya da pek cesaret edemediğini, çünkü havayoluna yeni alışan yolcuyu kaybetme korkusu olduğunu kaydeden Zinell, fiyatlardaki iniş-çıkışlardan havayolları gibi anlık olarak etkilenmediklerini ancak uzun vadede ciddi etki beklediklerini söyledi.
Uçak üreticileri şimdilik memnun
Öte yandan, uçak üreticileri "şimdilik" artan fiyatlardan memnun görünüyor. Şirketlerinin yakıt verimliliğini ön plana çıkartan modellere yönelmesi, üretici devlerinin işlerini katladı. Avrupalı uçak üreticisi Airbus ve Amerikalı rakibi Boeing'in önümüzdeki 5 yıl için siparişleri dolmuş durumda.
Boeing Ticari Uçaklar'ın Avrupa, Rusya ve Orta Asya'dan Sorumlu Başkan Yardımcısı Marlin Dailey, "Yüzde 20 yakıt verimliliği sağlayan L787 Dreamliner modelimiz için 896 adet sipariş aldık. 58 havayolu bu modeli talep etti. 787'nin ilk teslimatını 2009'un üçüncü çeyreğinde yapacağız. Şimdilik fiyatlardaki artıştan olumlu etkilenmiş olduk" dedi. Artışın devam etmesi durumunda sektörün tüm aktörlerinin etkileneceğinin altını çizen Dailey, şurları söyledi: "Roket hızıyla artan petrol fiyatları sektörü tehdit ediyor. Operasyon, işletme marjı bu kadar dar olan bir sektör, petrol fiyatlarından doğrudan etkileniyor. Firmalar verimi düşük uçakları yenileyemezse, kaçınılmaz olarak bilet fiyatları artacak ve yolcu sayısı azalacak."
Sıkıntılı dönemin kapıları açıldı
TAV Havalimanları Holding İşletmeler Direktörü Murat Örnekol, son dönemde rekor petrol fiyatlarının yarattığı baskının başta havayolları olmak üzere ulaşım sektöründe sıkıntılı bir dönemin kapılarını açtığını ifade etti. Örnekol, yaşanan süreci "11 Eylül 2001'den bu yana sektörün yaşadığı en sıkıntılı dönem" olarak tanımladı. Henüz rakamsal olarak negatif bir etki hissetmediklerini kaydeden Örnekol, "Uçak üreticileri ve havayolları ile birlikte havalimanı işletmecisi olarak üçüncü büyük unsurunu oluşturduğumuz sektörün, genel trendinde henüz negatif yansımalar görmedik" dedi. Örnekol, henüz bu döneme özel herhangi bir planlama yapmaya da gerek duymadıklarının altını çizdi. Ancak TAV Havalimanları Holding'in yer hizmetleri kuruluşu HAVAŞ'tan farklı sesler yükseliyor. Havaş Genel Müdürü Müjdat Yücel, yılın ilk yarısında rakamsal olarak etki hissettiklerini belirtti. Yücel, ayrıca petrol fiyatlarında artış trendinin devam ettiği takdirde yer hizmetlerine uygulanacak zammın kaçınılmaz olduğunu da vurgulayarak, "Fiyatlar bu şekilde arttığı takdirde, zam kaçınılmazdır" diye konuştu.
Sektörün aldığı önlemler:
- Maliyet düşürücü programların devreye alınması
- Sefer sayılarının azaltılması ya da bazı seferlerin iptal edilmesi
- Bilet fiyatlarının, yer hizmetlerinin zamlanması, bagajın sınırlandırılması.
- Uçak içi ücretlerin fiyatlandırılması.
- Uçak içi maliyetlerin düşürülmesi. (Su kullanımının azaltılması, koltuk sayılarının artırılması gibi.)
- Servis ve çalışan sayısında azaltmaya gidilmesi.
- Verimliliği yüksek uçakların kullanımının artması.
- Havayolu güzergahlarının değiştirilmesi. Yasak bölgelerden geçiş hakkı istenmesi.
- Konsolidasyonların gündeme alınması.
Sevda Yüzbaşıoğlu-Referans
