Ocak 1910'da Paris’te toplanan Havacılık kongresinde bir dizi yarışma önerisinde bulunulmuştu: Bunlardan birisi de Alplerin uçarak geçilmesiydi. Günümüzün modern uçaklarıyla Alp Dağlarını uçarak aşabilmek belki çok sıradan, abartılmaması gereken bir şey olarak gelebilir. Ama 1910 yılının havacılık teknolojisi, deneyimleriyle tamamen bir ütopya, havacılar için bir hodri meydan çağrısıydı. Yarış Komisyonu Heyeti rotanın işaretlenmesi için 20-30 metre uzunluk ve 5-8 metre genişliğinde kırmızı-beyaz şeritleri uygun noktalara yerleştirilmesini sağladılar. Ayrıca hem uçuşların takibi, hem de kaza-kurtarma amaçlı araç ve ekipleri rota boyunca hazır etmişlerdi. İsviçre ve İtalya arasında telgraf, telefon iletişimiyle meteorolojik gelişmeler ve diğer bilgiler karşılıklı aktarılıp, koordine edilecekti.

1910 yılında beş havacının önderliğinde pilotlar, İsviçre’den havalanıp Simplon Geçidi üzerinden Milan’a uçmak üzere kafa yorup, bunu bir yarışmaya çevirmişlerdi. Hareketi ateşleyen de Paris doğumlu, Peru asıllı dönemin yetenekli pilotu Jorge Antonio Chavez Dartnell idi. Öğrenciliğinde atletizmin koşma dallarında dereceleri olan J. Chavez, mühendislik eğitimi aldıktan sonra uçak bakımlarıyla ilgilenirken uçmaya merak göstererek pilot olmuştu.

J. Chavez, Blériot-XI tipi uçağıyla daha önceden 8.840’≈ 2.652 metreye tırmanarak zamanın dünya irtifa rekorunu kırmıştı. Bu yükseklik Simplon geçidini emniyetle aşabilmek için yeterliydi. Ancak geçitten batıya doğru dağların yüksekliği 13.000’≈ 3.900 metreye kadar çıkmaktaydı. Dolayısıyla rotadan sapmak ciddi tehlikeleri getirecekti. Belirlenen rota boyunca en yüksek arazi 6.600’≈ 2.000 metre ve toplam rota uzunluğu 94nm≈ 151 km kadardı. Yarışma kuralları uçuculara isterlerse etaplar halinde uçabilme hakkı tanımaktaydı. Ancak ilk etap dağlar bakımından en zorlusu olup 25nm≈40 km uzunluğundaydı.

1910 Eylül ayında yarışmacı pilotlar İsviçre tarafında toplanmaya başlamışlardı. 23 Eylüle kadar J. Chavez başarısız birkaç uçarak geçiş denemesi yapmıştı… Yarışma günü İsviçre tarafında hava açık ve sakin olup, yarışmacılar için Simplon geçidinin İsviçre ağzında rüzgârı belirtmek için işaret fişekli ateşin dumanı da uçuş için sakinliği belirtiyordu. Ayrıca belirlenen rota üzerinde muhtelif gözlemciler ve gazeteciler yerlerini almışlardı.

Yarışmaya katılan pilotlar

J. Chavez, 13.30'da Blériot tipi uçağıyla havalandı. İrtifa alabilmek için meydan üzerinde iki tane geniş tırmanış dönüşü yaptıktan sonra geçide yönelmişti. Planladığı rotası geçidin yakınlarındaki Simplon Hospice’e (Geçit açılmadan önce hastalar için kullanılan ve yolcular için de fırtınada sığınak görevi üstlenen üç katlı yapı.) ulaştıktan sonra İtalya tarafında alçalışa başlamaktı.

İtalya tarafında beklenenden daha fazla şiddetli rüzgâr ve türbülansla karşılaşmıştı. J. Chavez doğuya, Georges du Gondo (bir dağ ve eteğindeki askeri karakolun ismi) geçidine yönelerek rüzgârı karşıdan almak istemişti. Elbette rota değişikliği uçuşu uzatırken daha da zorlaştırmıştı. Yeni istikamette yamaçlara çok daha yaklaşan uçağa bu kez dağ dalgaları sert darbeler vururken, zaman zaman istem dışı büyükçe irtifa değişikliklerine de yol açmaktaydı. J. Chavez’in etrafında yükselen görkemli tepelerin oluşturduğu kararsız hava ve türbülans tahta gövdeli uçağa çok büyük yükler, gerilimler bindiriyordu. Çok soğuk ve sert hava koşullarında uçağı istediği istikamet ve irtifada tutabilmek için çok büyük çaba gerektiriyordu. Zaman zaman kayalıklara çarpmasına çok az kalmasına rağmen sıyrılmayı hep başarmıştı.

Planlanan uçuş rotası ile J. Chavez’in uçtuğu güzergâh 

J. Chavez’in kalkışından 41 dakika sonra İtalya tarafındaki iniş meydanı Domodosola’da merakla bekleyen izleyicilerde heyecan dalgası gittikçe artmaktaydı. Derken uçağın motor sesi uzaklardan hafifçe duyulur olmuştu: J. Chavez Alp dağlarını aşmış, meydana iniş için süzülüşe başlamıştı.

Blériot tipi uçak henüz yerden 10 metre yükseklikteyken beklenmedik trajedi olmuştu: İzleyicileri dehşete düşüren görüntüde J. Chavez’in uçağıyla birden yerde sertçe dalış yaparak çarpması vardı! Kalkıştan 45 dakika sonra kaza olmuştu. Uçağın enkazından zorlukla çıkartılıp hastaneye kaldırılmıştı. Kazadan sonra J. Chavez, tüm müdahaleye rağmen ancak dört gün yaşayabilmişti. İtalyan Corriere Della Sera gazetesinin muhabiri J. Chavez’le hastanede yaptığı konuşmada öyküsünü zorlukla anlatabildikten kısa bir süre sonra ölmüştü…

Kazanın nedenleri o zamanın koşulları içinde yeterince aydınlatılıp açıklanamadı. Bazı görgü şahitlerinin yorumlarına göre uçuş boyunca maruz kaldığı kuvvetler uçağı yapısal yorgunluğa uğratmıştı. Bazıları ise J. Chavez’in soğuk, stres ve yorgunluk sonucu gerekli kumandaları veremeyip, uçağın süratinin düşmesiyle stall’dan çıkaramadığını ifade etmişlerdi. Ancak enkazda kanatların gövdeden kopuk olduğu da gözlenmişti.

J. Chavez’in hastanede ölmeden önce son sözleri “Arriba, siempre arriba= Yükseğe, daima yükseğe” olmuştu. Bu ifade günümüzde çok yüksek arazi coğrafyasına sahip Peru Hava Kuvvetlerinin mottosu olmuştur. Ayrıca Peru’nun başkenti Lima havaalanın adı Jorge Chavez’dir.

23 Eylül 2010 günü Alplerin uçarak kat edilmesinin 100. yılı, rota üzerinde çeşitli etkinliklerle anılmıştı.

J. Chavez’in anısına basılan Peru pulları

Blériot-XI Uçağının Teknik özellikleri:

Kanat genişliği…………………..7.20m

Uzunluk………………………….…8m

Yükseklik…………………………..2.55m

Motorsuz uçak ağırlığı……….158kg

Gnome 50HP motor ağırlığı 110kg

Max. Yük taşıma kapasitesi 144kg

Minimum hız…………………….50km/h

Maksimum hız…………………..90km/h

Maksimum tavan………………4.000m

Faydalanılan Kaynaklar:

* http://www.jorgechavezdartnell.com

*Flying’s Strangest Moments (John Harding-Robson Books, 2006)

*http://earlyaviators.com/echavez8.htm

*http://smithsonianeducation.org/scitech/impacto/graphic/aviation/jorge.html