Savaş uçakları geliştikçe menzillerini arttırmak amacıyla I. Dünya Savaşı'ndan sonra gövde ve/veya kanat altlarına takılabilen yardımcı yakıt tankları denenmeye başlamıştı. Yakıt tanklarının formu olabildiğince aerodinamik kriterlere uygun hala getirme çabalarına karşın genellikle av-bombardıman uçaklarının performansını bir hayli azalttığı için başlangıçta operasyondan önce uygun yer ve zamanda bir şekilde atılmaktaydı.

F-15 uçağı kanat altı harici yakıt tanklarını atıyor

Harici yakıt tankları geri sürükleme (drag), yatış oranları, yalpalamave toplam ağırlığı arttırdığı için ilk baştan günümüzde bile azalan oranda atılabilir şekilde tasarlanıp üretilmektedir. Ayrıca harici yakıt tankları özellikle bombardıman uçaklarının gövde ve kanatların dışında bomba-roket vb. silah yükleme istasyonlarının sayısını da yine başlangıçta azaltmaktaydı. Genişleyen gövde yapılarıyla yeni yeni gelişmekte olan radar ekranlarında daha çabuk teşhis edilebilme dezavantajını da getirmekteydi.

Başlangıcından günümüzde de yakıt besleme sırası önce harici tanklardan başlayıp, tamamen boşaldıktan sonra uçağın dahili depolarından motor(lar)a gidecek şekildedir. Özellikle jet çağından itibaren genellikle modern savaş uçaklarının harici yakıt depolarının büyük bölümü hem manevra performansını daha az etkileyecek, hem de bomba-silah yüklemesi için yeterli yer sağlayacak şekilde tasarlandıkları için “Conformal Fuel Tank” tipi havada atılmayıp sadece yerde takılıp çıkarılmaktadır.

Harici yakıt tankları uçakta bulundukları yerlere göre İngilizce’de farklı isimler alırlar: Kanat ucundakilere “tiptank”, kanat altındakilere “droptank” veya “pylon tank”, gövde altındakilere “center tank” veya “belly tank” denilmektedir. Ayrıca harici yakıt tanklarıyla jet çağının ilk başlarındayaklaşık kabul gören ama günümüzde değeri biraz daha azalanbir kural vardı: Bir harici yakıt tankındaki yakıtın ancak yarısı menzili arttırmak için tüketilir. Diğer yarısı da yakıt tankının uçağa getirdiği fazladan ağırlık ve geri sürüklemeyi karşılamak için kullanılır...

Atılabilir harici yakıt tankları II. Dünya Savaşı'nın provası olan İspanya iç savaşında daha büyük gövdeye ihtiyaç duyulmadan Alman av-bombardıman uçaklarının menzillerini arttırmak amacıyla ilk kez kullanılmıştı. Takiben Asya’da Japonlar da menzil kısıtlamasını büyük ölçüde azaltan harici tankları uçaklarında kullanarak, özellikle Pasifik Okyanusu'nda büyük taktik avantajlar sağlamışlardı.

II. Dünya Savaşı'nın başlangıcından itibaren Almanlar Stuka Ju-87R, Ju-300R, Messerschmitt Bf-109, Bf-110vb.modellerinde 87lt-300lt-900lt varyantlarında, hafif alaşımlardan yapılmış, atılabilir madeni yakıt tanklarını kullanmışlardı. Savaş içinde geliştirdikleri diğer avcı modeli Focke-Wulf Fw-190 uçaklarında 300lt lik emprenye edilmiş kâğıt malzemeden üretilmiş ve tek kullanımlık yakıt tankları, metal sıkıntısı nedeniyle devreye girmişti.

En altta 420 litrelik kâğıt ve diğerleri P-51Mustang uçaklarında kullanılan 280 litrelik atılabilir farklı biçimlerde harici metal yakıt tankları

Başlangıçta harici yakıt tankları geri sürükleme (drag) ve toplam operasyonel ağırlığı azaltmak için damla şeklinde ve atılabilir özellikte tasarlanmıştı. Bu kullanım tekniği Alman ve İngiliz hava kuvvetlerinde yaygındı. Daha sonra Japonlar Mitsubishi A6M Zero avcı uçakları için geliştirdikleri yeni tip harici yakıt tankları, hız ve performansta çok fazla dezavantaj getirmediği için sabit (Conformal Fuel Tank) harici yakıt tanklarını kullanmaya 1940’larda başlamışlardı.

II. Dünya Savaşı'nın başlarında ABD’li askeri hava stratejistleri, ağır bombardıman filolarının çoklu makineli tüfek donanımıyla, görev kollarının kendi savunmaları için yeterli olacağını, av uçaklarının korumasının gereksiz olduğunu savunmuşlardı. Ne var ki, hızla gelişen savaşın gerçeklikleri bu tezi çürütmüştü. Aksi görüşteki bazı pilot ve havacı mühendisler bu esnada ilk kez P-38 Lightning avcı uçağına 1.700 litrelik atılabilir harici yakıt tankı çalışmalarını tamamlamışlardı. Pearl Harbour baskının intikamını almak için Amiral Yamamoto’nun uçağını bu harici tanklı P-38 avcı uçaklarıyla düşürünce ABD ordusunun generalleri bu konudaki ısrarından hemen vaz geçmişti. II. Dünya Savaşı içinde ABD’nin av uçakları harici yakıt tanklarını kullanmaya başlayınca bombardıman filolarına çok daha uzun süre eşlik ederek hem Avrupa’da hem de Pasifik okyanusunda havada güvenliklerini sağlayabilmişlerdi. Özellikle Almanya’ya gündüz bombardıman saldırıları bu sayede yapılabilmişti.

Teknik ekip kağıttan atılabilir yakıt tanklarını (papier-mâché) boşaltıyor.

Savaş içinde metal kaynakların kıtlığı karşısında İngilizler aşırı sıcak-soğuğa dayanıklı, su geçirmez ve kraft kâğıdına (bir tür sert ambalaj kâğıdı) emayit denilen özel tutkal emdirilmiş, burun ve kuyruk konisi fırınlanmış ahşaptan, tek kullanımlık atılabilir harici yakıt tanklarını geliştirmişti. Yaklaşık 18.000’den fazla kâğıttan harici yakıt tankını (Papier-mâché) savaş içinde üretmişlerdi. Elbette kısa zaman sonra Alman Hava Kuvvetleri de benzer üretime geçmişti. Ancak ABD’li askeri yetkililer bu tek kullanımlık, kâğıttan harici yakıt tanklarına -ki Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) 15.000 adetlik kullanım sonucunda hiçbir sorun çıkmadığını açıklamalarına rağmen- hiç güvenmedikleri için kendi av uçaklarında çeşitli boyutlarda metal yakıt tankları kullanmışlardı.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransızlar jet savaş uçaklarında kullanmak için ön tarafı roketler için taşıma kabı (pod), arka tarafı yakıt deposu olan kombine harici tankı geliştirmişlerdi. Daha sonra bu modelin kullanımından bazı tehlikeleri nedeniyle vaz geçilmişti...

Kore Savaşı'nda ABD’nin avcı uçakları av-önleme görevlerinde çoklukla atılabilir harici yakıt tanklarını neredeyse her uçuşta kullanmışlardı. Takiben Vietnam Savaşı'nda av-bombardıman uçaklarında havada kalış süresi ve menzili arttırmak için sıklıkla devreye sokulmuştu.

Sivil uçaklarda, özel jetlerde çok kısıtlı harici yakıt tank(lar)ı kullanılmasına karşın uçağın arızalı ve/veya tehlikeli durumunda atılabilir olanları neredeyse yok gibidir. Günümüzde tıpkı av-bombardıman uçaklarındaki gibi (conformal fuel tank) yerde takılıp sökülmektedir.

Mayıs 2023’te Hindistan Hava kuvvetlerinin Kalaikunda üssünde konuşlu bir MİG-29 uçağının conformal fuel tipi gövde altı (center tank) yakıt tankıyüklü olmasına rağmen, görev dönüşü ormana boş olarak düşmüş, herhangi bir canlıya zarar vermemişti...

B/ NAPALM BOMBASI:

Her ne kadar ilk kez Alman pilotlar tarafından İspanya İç Savaşında sınırlı bir şekilde denenmiş olsa da esas geliştiren taraf, II. Dünya Savaşı'nda ABD’li P-47 Thunderbolt avcı uçaklarının pilotları idi. Şöyle ki, P-47 avcı uçaklarının pilotları düşman üzerinden alçaktan uçarken içi yakıt dolu harici tankı atıp ya arkadan gelen pilot ya da kendisi hızla geriye dönüp makineli tüfek ateşiyle bunları vururdu. İsabet alan yakıt tank(lar)ı tutuşup infilak ederek büyük yangınlara neden olurlardı. İşte napalm bombası bu fikirden geliştirilerek üretimine geçilmişti. Bu teknik hem kâğıt hem de metal yakıt tanklarda denenmiş, sadece metal tanklarda başarılı olunca daha da geliştirilerek yeni bir bomba türü ortaya çıkmıştı. İlk napalm bombaları benzin, alüminyum naftenik asit tuzu, alüminyum palmitat, fosforlu TNT’den oluşmuş zaman içinde daha da ölümcül hale getirilmişti.

Tokyo’nun üzerine atılan ilk napalm bombaları çok büyük yangınlar çıkartınca baskıyı arttırmak için saldırılar diğer Japon kentlerine de kaydırılmıştı. Ardından Kore Savaşı'nda napalm bombasının sıklıkla kullanıldığı görülmüştü. Takiben Vietnam Savaşı'nda biraz daha geliştirilip çok fazla kullanılarak büyük zararlar vermişti. 800-1200°C arasında sıcaklık üreterek son derece ölümcül olan napalm bombasının sivil halka karşı kullanılması 1980 yılında Birleşmiş Milletler kararıyla yasaklanmıştı. Günümüze kadar çok çeşitli savaş ve bölgesel çatışmalarda kullanılırken gelecekte de halkların üzerine atılacağı kesin gibidir...

C/ TEKRAR KULLANIMLAR:

Atılabilir harici yakıt tankları ne yazık ki geri alınıp başka bir uçuşta tekrar kullanılamaz. Bu durum aynı zamanda artık servis dışı olan uzay mekiklerinin harici yakıt tankları (roket iticilerle karıştırılmamak gerekir) için de geçerlidir. Ancak yeryüzünde farklı amaçlarla geri kazanılmış uygulamalar vardır.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra ABD’de gelişen çeşitli özel yarış arabaları, Kaliforniya’daki kuru gölde yerde hız rekorları kırmak için savaş artığı stoklardaki atılabilir metal yakıt tanklarını kullanmışlardı. Arabanın arka üst tarafına monte edilen yakıt tank(lar)ının aerodinamik performans bakımından herhangi olumsuz etkisi olmamasına karşın, sürüş esnasında yakıt boşalınca atılmasında birtakım zorluklar çıkmıştı. Yine de birkaç değişik modelde deneysel amaçlı kullanılmıştı.

 P-38 uçağı ve onun harici yakıt tankından yapılmış oyuncak araba

 Vietnamda gövde altı yakıt tankından yapılma motorlu tekne

II. Dünya Savaşı boyunca cephedeki Müttefik askerleri kullanılmış metal harici yakıt tanklarından çok ilginç yaratıcı ürünler ortaya çıkarmışlardı. Örneğin uzunlamasına ortadan ikiye kesilmiş yakıt tanklarından çadır ve barakalarda kullanım için yapılan bazı dikey raflar, birkaç tekerlek ekleyerek mini oyuncak arabalar, odun sobaları vb. eşyalar yapılmıştı.

Özellikle Vietnam Savaşı'nda, yerel halk atılmış yakıt tanklarından faydalanabilme yollarını hemen keşfetmişlerdi. En yaygın uygulama, uzunlamasına iki parçanın birleştirilmesiyle oluşturulan yakıt tanklarını çiftçiler ikiye ayırıp çok hafif metal alaşımlı parçaları nehir ve göllerde kano olarak kullanmışlardı. ABD ordusunun perişan ettiği Vietnam kırsalında binlerce atık yakıt tanklarından oluşturulan kanolarla çiftçi ve köylüler topraklarını yeniden verimli hale getirmeye çabalamışlardı.

Vietnamlı çocuk ve atılan harici yakıt tanklarından yapılmış kanolar.

Başvurulan Kaynaklar:

*Naval Air War: The Rolling Thunder Campain (Norman Polmar& Edward J. Marolda – Department of the Navy, 2015)

*Nixon’s Trident: Naval Power in Southeast Asia, 1968-1972 (John Darrell Sherwood – Naval History &Heritage Command, 2009)

*Wings of War: The World War II Fighter Plane that Saved the Allies and the Believers Who Made It Fly (David Fairbank White & Margaret Stanback White – Dutton Caliber, 2022)

*Bombacı Mafya (Malcolm Gladwell – MediaCat Kitapları, 2021)

*www.posci.com

*www.smithsonianmag.com

*www.airandspace.si.edu

*www.warhistoryonline.com

*www.wikipedia.org

*www.chempedia.info

*www.lambdageeks.com

*www.mavink.com