26 Temmuz-3 Ağustos 1921: Bu günler arasında altı keşif uçuşu yapılmış, Yunanlıların savaş hazırlıkları ayrıntılı tespit edilmişti.

27 Temmuz 1921: Muğla’da toparlanan uçağı Eskişehir’de cepheye getirmek için Pilot Vecihi, Rasıt Teğmen Hamdi (Çaypınar) ve makinistlerden kurulu ekip, Muğla’ya hareket etti. Savaş ve yolların olumsuz durumu nedeniyle ancak 9 Ağustos’ta varabileceklerdi.

4 Ağustos 1921: Hava Kuvvetleri Genel Müdürlüğü, Mürettep Tayyare Bölüğünden ayrılarak Ankara’ya yerleşti. I.Tayyare Bölüğünün fazla personeli ve ağırlıkları, bugün Ankara’da Gazi Eğitim Enstitüsünün bulunduğu alana yerleşti.

12 Ağustos 1921: Mürettep Tayyare Bölüğü Polatlı’dan ayrılıp Malıköy’e çekildi. Burada iki Albatros D-III ve Nafiz-I ve Nafiz-II keşif uçaklarıyla göreve başladılar. Keşif uçaklarına fotoğraf makinesi monte edildi.

13 Ağustos 1921: Eskişehir’den Sakarya’ya ilerleyen Yunan birliklerine paralel olarak 18 uçak cepheye intikal etmişti. İleri mevzilerin yakınında pist hazırlamışlardı.

14 Ağustos 1921: Yunan ordularının Polatlı yönündeki hareketi esnasında keşif uçuşu yapan Nafiz-I isimli Fiat Ansaldo tipi uçak, kalkışta pilotaj hatasıyla düştü. Sivil Pilot Hasan Fehmi kurtulamayıp şehit düşmüştü. İkinci uçak kaldırıldı, ancak onda da motor arızası nedeniyle zorunlu iniş yapınca emredilen keşif görevi yapılamamıştı.

15 Ağustos 1921: Sivil Pilot Behçet ve Rasıt Üsteğmen Süleyman Sırrı Beylerin bulunduğu Nafiz-II uçağı Albatros D-III av uçağının himayesinde keşif görevine çıktılar. Görev dönüşü Nafiz-II uçağında yangın çıktı. Yanarak düşen uçaktan kurtulan olmadı. (Üsteğmen Süleyman Sırrı ayrıca foto şubesinde de görev yapıyordu.) Av uçağının verdiği rapora göre Sarıköy-Mihalıççık yolunda küçük bir Yunan birliği olduğu, bölgenin geri kalanında herhangi bir düşman olmadığı anlaşılmıştı.

16-23 Ağustos: Bölükteki iki av uçağından biri arızalanınca tek uçakla sürdürdükleri görevlerine bir de benzin ikmalindeki aksaklıklar eklenince ancak 8 keşif uçuşu yapılabilmişti. Ayrıca yağmurlu hava da uçuşları zaman zaman engellemişti. 22'sinde sabah 08.00'de Yüzbaşı Fazıl’ın yaptığı keşif uçuşunda cephedeki 8 Yunan tümenine bir tane daha takviye edildiği ve düşmanın Sakarya’ya saldırıya hazırlandıklarını gösteriyordu.

19 Ağustos 1921: Muğla’daki de Havilland-IX tipi uçak orada monte edildikten sonra Pilot Vecihi (Hürkuş), makinist Eşref (Koşman) tarafından test uçuşu yapıldı. Kontroller başarılı olunca 21 Ağustos’ta Akşehir’e, 23 Ağustos’ta Ankara, 24'ünde Malıköy’e uçarak vardı. Uçağa “İsmet” adı verildi. 24-13 Ağustos tarihleri arasında devam eden Sakarya Savaşında İsmet uçağı 35 adet keşif uçuşu yapacaktı.

23 Ağustos 1921: Sabah 08.30'da sol kanattaki Yunan kuvvetlerinin gelişmeleri için hava keşfi yapıldı. Buna göre Çambaklı civarında üç Yunan tümeni, Hacıömeroğlu’nda hareket halinde bir tümen ve ordugâhlar tespit edildi.

24 Ağustos 1921: Hava keşfinde Temürözü deresindeki beş Yunan tümeni, Çeltik ve Ilıca deresi güneyinde yine beş tümenin cepheye, bir nakliye birliğiyle ilerledikleri tespit edilmişti.

Elazığ’da bulunan Albatros D-III ve Halbrestad D-V tipi av uçakları kırım geçirdikten sonra uçabilecek kadar tamir görmüşlerdi. Ancak uçarak Batıya getirilmeleri mümkün değildi. Bu yüzden 26 adet manda ve öküz arabalarına (kağnı kafilesi) tüm malzemelerle birlikte yüklenerek Garp Cephesine ulaşmak için yola çıktılar.

25 Ağustos 1921: Sakarya savaşında İzmir ve İsmet isimli uçaklarla havacılarımız görev uçuşu yaptılar. Pilot Vecihi ve Rasıt Teğmen Hamdi, İsmet uçağıyla iki kez çıktığı keşif uçuşlarında Yunan mevzilerine altı bomba atmışlardı. Pilot Vecihi’nin ikinci uçuşunda üç tane Yunan uçağının kendi mevzileri üzerinde uçtukları görülmüş, Vecihi’nin üzerlerine yönelince geriye döndükleri belirtilmişti. Albatros D-III uçağı arızalanınca Pilot Hayri ve Rasıt Üsteğmen Hasan Basri, İsmet uçağıyla üçüncü kez keşif uçuşuna çıktılar. Keşif sonrası Yunan birliklerine bomba ve makineli tüfek saldırısı yapılmıştı. Sonuçları bilinmiyor.

          ******

19 gün içinde toplam 40 uçuş yapmışlardı. Sakarya savaşında pilot olarak Yüzbaşı Fazıl, Pilot Hayrettin, Pilot Vecihi (Hürkuş), Rasıt olarak Mülâzım Basri, Hamdi ve Bahattin Beyler uçmuşlardı.

          ******

26 Ağustos 1921: Pilot Hayrettin ve Rasıt Bahattin, İsmet uçağıyla yaptıkları keşif uçuşunda Yunanlıların güney cephesindeki gelişmeleri, inince hemen karargâha iletmişlerdi. İsmet uçağıyla ikinci kez Pilot Vecihi ve Rasıt üsteğmen Hasan Basri, Yunan birliklerindeki değişiklikleri saptamak için havalandılar. Yunan ihtiyat birliklerinin ön saflara gelip savaştıklarını gözlemlediler. Ayrıca düşman birliklerine bomba saldırısında bulundu. Sonuçları bilinmiyor.

27 Ağustos 1921: Pilot Vecihi ve Rasıt Üsteğmen Hasan Basri, yaptıkları sabah keşif uçuşunda Yunan birliklerinin devamlı doğu istikametinde ön hatlara ilerledikleri ve Polatlı’ya güney ve batı yönlerinden saldırdıklarını tespit ettiler. Öğleden sonra aynı ekip ikinci kez keşif uçuşu yapmış ve düşman mevzilerine bomba atmışlardı.

28 Ağustos 1921: Pilot Vecihi (Hürkuş) ve Rasıt üsteğmen Hasan Basri, iki kez keşif uçuşu yaptılar. Düşmanın Katrancı’dan Haymana’ya doğru ilerlediklerini gözlemlediler.

29 Ağustos 1921: Pilot Vecihi (Hürkuş) ve Rasıt Üsteğmen Hasan Basri yaptıkları keşif uçuşunda Yunan kuvvetlerinin motorlu araçlarla takviye edildiğini keşfettiler. Düşman birliklerine bomba saldırısında bulundular. Sonuçları bilinmiyor.

30 Ağustos 1921: Sabah erkenden Pilot Fazıl ve Rasıt Bahattin’in cephenin kuzeyinde yaptığı keşif uçuşunda Beylikköprü civarında bir Yunan tümeni ve Yıldıztepe bölgesinde diğer bir Yunan tümeni savaşmaktaydı. Beşköprü civarında Yunan istihkâm birliğince köprü kurulmaktaydı. Sapanca civarında hareketsiz bir tümen ile civarda düşman motorlu araçlarının gidişi gözlenmişti. Bahçecik’te bir tümen, İnlerkatrancı’da bir alay, İncirli civarında kuzeye yürüyen başka bir tümen daha görüldü. Ayrıca büyük Gökköy civarında da Yunan birlikleri tespit edilmişti.

08.25'te Pilot Vecihi ve Rasıt Üsteğmen Hasan Basri, İzmir uçağıyla cephenin orta ve güneyinde keşfe çıktılar. Yeni Mehmetli’de iki Yunan taburu, Sarıhalil civarında bir topçu bataryası, Sivrihisar’a yürümekte olan bir alay, Ilıca köyü kuzeyinde yürüyen iki piyade alayı ve bunların doğusunda bir piyade taburunun hızla kuzeye ilerlediklerini gördüler.

18.00'de cephe kuzeyindeki gelişmeler için üçüncü uçuş yapıldı. Beylikköprü civarında üç Yunan alayı, Yıldıztepe’de bir tümen, İnlerkatrancı’da hareketli bir araç konvoyu tespit edildi. Sapanca civarındaki tümen savaşa katılmıştı. Ayrıca Dikilitaş, Bahçecik yöresinde düşman birlikleri tespit edildi.

Yunan uçakları da keşif faaliyetlerinde bulundu. Daha sonradan ele geçirilen raporlara göre Türk Ordusunun Ankara istikametinde geri çekildiğine dair tespitler vardı! Bilgilerin doğru olmamasına rağmen Yunanlı kurmay ve komutanların bunu doğru kabul ederek karar vermeleri, birliklerini kuzeye doğru yöneltmişlerdi. Oysa hatalı raporlar sonucu Yunan askerleri kaçan değil, çok şiddetle savaşan Türk askerleriyle karşılaşmışlardı.

31 Ağustos 1921: Pilot Yüzbaşı Fazıl ve Rasıt Üsteğmen Hasan Basri keşif, Pilot Vecihi av uçağıyla birlikte uçuşa çıktılar. Pilot Vecihi bir Yunan uçağını görünce ona yöneldi. Ancak düşman uçağı çatışmadan kaçınarak hemen bölgeden uzaklaştı. Keşif sonuçlarında düşman birliklerinin Çaldağı ve Haymana’ya yöneldiği anlaşılmıştı.

2 Eylül 1921: Pilot Vecihi ve Rasıt Üsteğmen Hasan Basri, keşif görevini takiben Yunan ordugâhını bombaladılar. Karargâha ve cephaneliğe dört bomba isabetinin kısmi infilâkı sebebiyle yüksek rütbeli subaylarla birlikte insan ve hayvan yaklaşık 400 canlıyı öldürdüğünü, orada bulunup daha sonra Atina’ya dönen bir Yunanlı gazetecinin haberinden öğrenilmişti.

3 Eylül 1921: Sakarya Savaşının en kritik günlerinde Ankara’nın doğusunda yeni bir hava meydanı hazırlanması için Erkân-ı Harp Başkanlığı (Genelkurmay Başkanlığı) Hava Kuvvetleri Genel Müdürlüğüne emir verdi. Emre göre Keskin, Yozgat, Kalecik ve Köprüköy’de gerekli etütler yapıldı. Çalışmalar 10 Eylül’de sonuçlandı. Ancak Sakarya Zaferi sonucunda bu çalışmalar rafa kaldırıldı.

5 Eylül 1921: Eskişehir’den İzmir isimli uçakla keşif için havalanan Pilot Vecihi (Hürkuş) ile Rasıt Basri (Bilgin), de Havilland tipi uçağıyla Haymana civarında bir Yunan uçağıyla hava muharebesine girdi. Önce Yunanlı rasıt vuruldu, ardından düşman uçağı isabet alarak Katrancı vadisine çakıldı. Hava muharebesi esnasında karada savaşan Yunan ve Türk birlikleri ateşi keserek uçakları izlemişti. (Bazı kaynaklarda olayın tarihi 1 Eylül olarak geçmektedir.)

Elazığ’dan yola çıkan kağnı kafilesi Sivas’a vardı. Elazığ’daki birliğin diğer malzemeleri de karadan Malatya’ya ulaştı.

6 Eylül 1921:  Öğleden sonra yapılan keşif uçuşu raporuna göre Sivrihisar yolu üzerinde küçük düşman birlikleri, Polatlı yolunda bir tabur, Basriköy batısında iki alay ve Beylikköprü de bir Yunan meydanı ve yerde 9 uçak tespit etmişlerdi. Yunanlılar bütün cephelerde tutunmakla birlikte bazı birliklerin batı ve güneye hareket ettikleri görülmüştü.

Devam edecek...