Öte yandan NATO’nun başta Rusya (eski S.S.C.B.) ve Çin gibi ülkelerin hava araçlarına yakıştırdıkları genellikle hayvanların isimleri de vardır.

Çok sevilen hayvan dostlarımızın başında gelen köpekler uçak tasarımcılarının üretimlerine, bazen de kullanıcıların isim yakıştırmalarında epeyce ilham kaynağı oluşmuştur.

Aşağıdaki satırlarda köpek cinsi isimlerinden etkilenen tasarımlardan birkaç örneği inceleyeceğiz. Diğer hayvanlarla ilgili yazılarımız daha sonra takip edecektir.

1/ Douglas A-1 (AD) Skyraider (Yetenekli Köpek):

Aslında tam tamına bir köpek adı olmasa da ABD’nin deniz havacıları “AD” tanımlayıcısının “Able Dog: Yetenekli Köpek” olduğuna karar vermişlerdi. Gerçekte “AD” kısaltması McDonald Douglas firmasınca üretilen saldırı uçağı: Attack Aircraft Built by Douglas ifadesine aitti.

Neredeyse II.Dünya savaşının efsane Boeing B-17 Fortress bombardıman uçağının bomba yükünün tamamını taşıyabilen, yüksek performansı, uzun menzili ve uçak gemisinden operasyon yapabilmesi önde gelen özelliklerindendi. Dış görünümü itibariyle çok çekici olmasa da tasarım ve üretiminde emeği geçenlerin başarısını bir hayli yansıtmıştı.

                    Douglas A-1 (AD) silah yüküyle uçak gemisi güvertesinde

Tek motorlu, pervaneli ve tek kişilik Douglas A-1 (AD) Skyraider ilk uçuşunu 1945’te yapmış, Kore ve Vietnam savaşlarında yer almıştı. Üretimi toplam 3.180 adet olup, 1957’de son bulmuştu. ABD dışında dokuz ülkenin hava kuvvetlerinde kullanılmıştı. En son 1985’te Gabon Hava kuvvetlerinde servisten çıkartılmıştı. ABD’de halen bazı sivil kişiler sahip olup gösteri amaçlı uçuşlar yapmaktadır.

2a/ Beagle Uçak Şirketi:

British Executive & General Aviation Limited yani bilinen adıyla Beagle Aircraft şirketinin varlığı ancak dokuz yıl sürebilmiş ve 1969’da fesh edilmişti. Şirket İngiltere’nin Auster Aircraft Co. ile Miles Limited firmalarının birleşmesiyle kurulmuştu. Sadece şirketin adı değil, ürettikleri her bir modele de köpek yavrusu isimleri verilmişti: Husky, Terrier, Airedale, Basset, Pub vb.

Çok amaçlı genel havacılık türü, tek ve çift motorlu uçak modelleri üretmişlerdi. RAF (Kraliyet Hava Kuvvetleri) için uçuşa başlangıç eğitim uçağı da üretim skalasında yer almıştı.

                Beagle Uçak şirketinin reklamı ve Beagle türü köpek

2b/ Ilyushin IL-28 Beagle:

NATO kod adı Beagle olup, iki jet motorlu, üç kişilik (pilot, seyrüsefer ve bombardıman operatörü ile kuyruk topçusu), keşif, hafif bombardıman ve torpido uçağıydı. İlyushin şirketince tasarlanıp üretilmiş, ilk uçuşunu 1948’de yapmış, 1950’de Sovyetler Birliğinde servise girmişti.

                                     Ilyushin IL-28 uçuşta

Sadece Sovyetler Birliğinde 17 varyantta 6.316 adet, Çin Halk Cumhuriyeti’nde lisanslı olarak ve Harbin uçak şirketinde H-5 koduyla 320’den fazla üretilmişti. 24 ülkede kullanılmıştı. 1980’de Sovyetler Birliğinde servis dışı kalırken günümüzde sadece Kuzey Kore Ordusunda uçmaktadır.

Maksimum hızı 487kts 902km/sa, tavanı 40.354’ 12.300m, menzili 2.180km dir. Burunda sabit iki adet, kuyrukta hareketli iki adet 23mm lik makinalı toplarının yanısıra 3.000kg bomba veya torpido taşıyabilmektedir...

3a/ Bristol Bulldog:

İngiliz kökenli Bristol Airplane company tarafından 1927’de tasarlanan tek kişilik, tek motorlu ve pervaneli çift kanatlı avcı uçağıydı. İki savaş arasında özellikle RAF tarafından kullanılan, döneminin önde gelen avcı uçağı modellerinden biriydi. İngiltere ve başka ülkeler dahil 443 adet üretilip satılmıştı. RAF’tan 1937’de emekli olmasına rağmen Finlandiya Ordusu, II.Dünya savaşı içinde Ruslara karşı kullanmıştı.

             Bristol Bulldog avcı uçağı ve İngiliz ırkı Bulldog köpeği

Maksimum hızı 178mph≈ 287km/sa, tavanı 27.000’≈ 8.229m, menzili 483km idi.

3b/ Scottish Aviation Bulldog:

Beagle Aviation Ltd. şirketinin tasarımı olup, şirket faaliyetlerini durdurup, Scottish Aviation şirketine satılınca onlar tarafından üretilmişti. 17 versiyonda toplam 328 adet üretilen uçak tek motorlu, pervaneli, iki kişilik (üçüncü kişi opsiyonel) askeri pilotaj eğitimi amacıyla piyasaya çıkartılmıştı. Askeri eğitim amacıyla 290kg bomba veya roket podu (çoklu ve güdümsüz roketleri bir seferde atabilen taşıyıcı kap) taşıyabiliyordu. İlk uçuşunu 1969’da yapmış, üretimi 1982’de sonlandırılırken on ülkeye satılmıştı.

               İsveç Hava Kuvvetlerinin Scottish Aviation Bulldog tipi uçağı

Maksimum sürati 150mph 240km/sa, menzili 1.000km, tavanı 16.000’ 4.878m idi. Bazı modellerinin iniş takımları toplanabiliyordu. En son R.A.F.’ta 2001 yılına kadar kullanılmıştı. Halihazırda bazı sivil meraklılar tarafından sahiplenilmiş tek tük Bulldog uçakları zaman zaman havacılık gösterilerinde kullanılmaktadır.

4/Faxcon Terrier 200:

Avustralya kökenli Faxcon Aviation şirketi tarafından üretilen iki kişilik, tek motorlu, pervaneli, hafif spor uçağıdır. Ayrıca meraklıları için de-monte kit olarak ta satılmaktadır. Üretimi halen devam etmektedir. Ayrıca suya iniş-kalkış yapabilen versiyonu da mevcuttur.

İki versiyonu olan Faxcon Terrier’in maksimum hızı 110kts 200km/sa, havada altı saat kalabilirken maksimum “G” yükleri +6/-4 tür.

                  Faxcon Terrier 200 uçağı ve terrier cinsi köpek

5/ Sopwith Scout (Sopwith “Pup”):

Uçağın resmi adı Sopwith Scout olmasına rağmen “Pup” en küçük, sevimli bir köpek yavrusunun adıydı. “Pub” adı ise aynı şirketin daha büyük modeli olan iki kişilik Sopwith 1 Strutter’ın yavrusu olarak görülmesiyle yaygınlık kazanmıştı. Şirket “Pup” ismini onursuz olduğunu düşündüğü için resmen kullanmamıştı. Ancak sonraki modellerine hayvan isimleri (Deve, Yunus, Su çulluğu vb.) koyunca, ordu ve basında “Uçan Hayvanat Bahçesi” gibi şakalar yapılmıştı.

İngiliz Sopwith Aviation Company tarafından 1916’da üretimi başlayan tek kişilik, çift kanatlı, tek motorlu pervaneli uçaktı. Rahat kullanımı, döneminde en yüksek manevra yeteneklerine sahip, ayrıca uçak gemisi güvertesine iniş-kalkış yapabilen özellikleri onu -Alman uçaklarına geçilinceye kadar- eşsiz kılmıştı. Maksimum hızı 97kts 180km/sa, tavanı 17.500’ 5.334m, üç saat havada kalabiliyordu. Bir adet burunda pervaneyle senkronizeli 7.7mm lik makinalı tüfeği vardı.

                              Sopwith scout (Sopwith Pup) ve yavru köpek

1918’de üretimine son verilinceye kadar beş versiyonda toplam 1796 adet uçak fabrikadan çıkmıştı. İngiltere dışında ABD, Japonya, Yunanistan, S.S.C.B, Romanya, Hollanda, Belçika ve Avustralya Hava Kuvvetlerinde kullanılmıştı.

6a/ MİL Mi-4 Hound (Tazı):

Sovyetler Birliği’nde ilk uçuşunu 1952’de yapan askeri bir helikopter çeşididir. Aslında bu ismi üretici ülke S.S.C.B değil Nato yetkilileri takmıştı.

Sovyetler Birliği ve Çin’de (lisanslı olarak Z-5 koduyla) 36 versiyonda, toplam 4.000’den fazla üretilmişti. 30 kadar ülke tarafından kullanılmıştı. Her ne kadar resmi olarak en son Arnavutluk ordusu 2005’te servisten kaldırdığını açıklasa da Kuzey Kore’de daha uzun süre kullanıldığı varsayılmaktadır.

Çok çeşitli görevlerde kullanılabilecek uygulamalarla geliştirilmişti. Ayrıca sivil havacılıkta arama-kurtarma, yangınla mücadele, maden arama, ticari taşımacılık, kutup seferleri vb. görevlerde de kullanılmıştı.

Maksimum hızı 100kts185km/sa, tavanı 18.000’ 5.486m, menzili 500km idi.

                                Mil Mi-4 helikopteri ve tazı cinsi köpek

6b/ Grumman C-2 Greyhound (Bir tür Tazı):

ABD donanmasında uçak gemilerine iniş kalkış yapabilen, gemiyle kara arasında insan, ayrıca hasta ve yaralı ile malzeme taşımacılığı, havadan indirme görevleri yapabilmektedir. Kanatları katlanabilen ve uçak gemisi hangarına sığabilmesi için bir büyük yerine dört tane dikey stablizesi olan, iki turbo motorlu, pervaneli nakliye uçağıdır. İlk kez 1964’te uçmuştu.

İlk modeli C-2A, 17 adet üretilmiş ancak servisten kalkmıştır. C-2A (R) modeli ise 1990’a kadar üretilmiş ve ABD donanmasında sınırlı olarak kullanılmaktadır. Üç versiyonda toplam 56 adet üretilmişti. 26 yolcu veya 10.000lb 4.535kg yük taşıma kapasitesi vardır.

Maksimum hızı 343Kts 635km/sa, menzili ortalama yükle 2.400km, boş olarak 3.700km, tavanı 33.500’ 10.210m idi. Personel taşıma düzeninde yolcuların oturuş yönü kuyruğa doğru idi.

Vietnam, Körfez savaşı, Çöl kalkanı, Afganistan gibi çatışmalara katılan uçak gemilerinde çok aktif şekilde kullanılmıştı. Libya krizi esnasında Fransız ordusunun uçak gemisi Charles de Gaulle’ye kısa süreli iki tanesi ödünç verilmişti...

Yavaş yavaş yerini dikey iniş-kalkış yetenekli V-22 Osprey modeline terk etmektedir. 2024’te tamamen devre dışı kalacaktır.

                            Grumman C-2 Hound uçağı yatışta ve bir tür tazı

7a/ Kaman HH-43 Huskie:

ABD’li helikopter Kaman Aviation şirketi tarafından 1953’te üretimine başlanmıştı. 1947’de ABD’ye getirtilen Nazi Almanya’sında daha önce iki helikopter prototipini geliştiren mühendis Anton Flettner tarafından tasarlanmıştı. En önemli özelliği kuyruk rotoru yerine ters yönde dönen ve birbirinin içinden geçen çift rotor modeliyle dönemine göre çok öncü bir tasarımdı.

           Kaman HH-43 Huskie helikopteri ve Sibirya Haskie ırkı köpek

1967’de üretimi sonlandırılırken sadece ABD ordusuna 263 adet satılmıştı. ABD dışında altı ülkenin hava kuvvetlerince kullanılmıştı. Yangın söndürme, arama-kurtarma görevlerinde (özellikle Vietnam savaşında) kullanılmıştı. Havada durma yeteneği (hover) gelişmiş olan Kaman HH-3 helikopterlerinden birkaçı halen özel sektörde ağaç kesme faaliyetlerinde kullanılmaktadır.

Kuzey bölgelerinde yaşayan, soğuğa toleransı çok yüksek ve gri kurtlarla genetik akrabaları olan Huskie köpek cinsi gibi isimsiz, çok kullanışlı ve çalışkan, şikâyet etmeyen problemsiz bir helikopter modeli olduğu halen sitayişle bahsedilmektedir.

İki uçuş, iki de kurtarma ekibiyle operasyon yaparken maksimum hızı 100kts 185km/sa, menzili 1.524km, tavanı 23.0007.010m, maksimum hover (havada sabit durmak) yüksekliği 16.000’ 4.876m idi.

7b/ Aviat A-1 Husky:

Husky, kutup bölgelerinde genellikle kızak köpeği olarak çalıştırılan köpekler için 1700’lerden itibaren kullanılan genel bir terimdir...

                             Aviat A-1 Husky uçağı uçuşta

ABD’de Aviat Aircraft şirketince üretilen tek motorlu, pervaneli, iki kişilik, kuyruk tekerlekli, genel amaçlı hafif bir uçaktır. İlk uçuşunu 1986’da yapmış, altı versiyonda 650’den fazla üretilmiştir. Çok kısa kalkış-iniş mesafesi ile hazırlanmamış arazilerden operasyon yapabilme ve sağlamlığıyla öne çıkmaktadır. Ayrıca su kayakları (floater) ile su yüzeyinden uçuş yapabilmektedir.

Balıkçılık devriyesi, genel gözlem, orman yangınlarının denetlenmesi, boru hattı denetimi, planör çekimi, sınır devriyesi, zorlu arazilere taşımacılık vb. görevlerde uçmaktadır. Halen Kenya Yaban Hayatı Servisi devriyesince kaçak fil avcılığıyla mücadele ve diğer yaban hayvanların gözetim ve denetimi için kullanılmaktadır.

Maksimum hızı 126kts 230km/sa, menzili 1.300km, tavanı 20.000’ 6.096m dir.

8/ Mikoyan-Gurevich MIG-31 Foxhound (Tilki köpeği):

İki kişilik (pilot +silah-radar sistem operatörü), çift motorlu, çift dikey stablizeli, gelişmiş aviyonik donanımı ile dünyanın en hızlı süpersonik yüksek irtifa önleme-av uçaklarından birisidir. Çeşitli hava-hava ve hava-yer füzeleri ile bir adet 23mm lik makinalı topu vardır. 200km uzaklıktaki hava hedefini vurabilmektedir. Özellikle ABD’nin SR-71 uçaklarını önlemek amacıyla üretilmiş ve Mach 3 hızı, yüksek tavanıyla bunu başarmıştır. Ancak hava muharebesi (dogfight) özelliği yoktur. Buna karşın stratejik bombardıman uçaklarına uzun menzilli himaye görevi yapabilmektedir.

Maksimum hızı 7.000m de 1.600kts 3.000km/sa Mach: 2.83 tür. Menzili 3.000km (harici yakıt tanklarıyla) olup havada yakıt ikmali yapabilmektedir. Maksimum “G” yükü:+5 ve tavanı 82.000’ 24.993m dir.

                       Mikoyan MİG-31 bulutlar üstünde ve İngiliz ırkı tilki köpeği

Mig-25’lerin yerine geliştirilmiştir. İlk uçuşunu 1975’te yapmış, 1981’de servise girmiştir. 1994’te üretimi sonlandırılırken toplam 519 adet üretilmişti. Farklı özelliklerde modelleri vardır. Rusya dışında Kazakistan Hava Kuvvetlerinde kullanılmaktadır. Kazakistan’ın haricinde İran’a kesin olamayan bilgilere göre 45-55 adet satılmıştır. Ukrayna savaşında Ruslar etkili olarak kullanmışlardır. Rusya’da 2030’a kadar serviste olacağı belirtilmişti...

9/ Aeropro EuroFox (Avrupa Tilkisi):

Tilkiler ayrı bir memeli ailesi olmasına rağmen çağlar boyunca köpeklerle çeşitli etkileşimleri sonucu bazı köpek cinslerinin oluşması nedeniyle bu kategoriye ekledik.

Aeropro EuroFox, Slovakya’nın Aeropro şirketince tasarlanıp üretilmiştir. İlk uçuşunu 1991’de yapıp hemen servise girmiştir. Tek motorlu, pervaneli, iki kişilik, sabit iniş takımlı, hafif sportif bir uçaktır. Daha çok özel uçak sahibi ve havacılık kulüplerince kullanılmaktadır.

               Kuyruk tekerlekli EuroFox uçuşta ve kızıl kuyruklu tilki

Halen üretimde olup üç versiyonda 600’den fazla üretilmiştir. Üç versiyonundan ikisi burun veya kuyruk iniş takımına göre, üçüncüsünde ise planör çekme özelliği vardır. Kanatları hangarda az yer işgal etme amacıyla katlanabilmektedir. Ayrıca isteğe göre uçağa paraşüt takılabilmektedir.

Maksimum hızı 124kts 230km/sa, menzili 997km, tavanı 14760’ 4.498m ve maksimum çekebileceği “G” yükü +4/-2’dir.

10/ Göppingen Gö 1 Wolf (Kurt):

Kurtlar ayrı bir memeli ailesi olmasına rağmen bazı literatürlerde gri kurtların “büyük köpek” sınıfında bulunması ve çağlar boyunca köpeklerle olan etkileşimleri nedeniyle bu kategoride yer almaktadır.

               Yerde Göppingen Gö 1 Wolf planörü ve su içen gri kurt

Tek kişilik planör, Alman A.G.M.S. şirketince tasarlanıp üretilmiş ve ilk uçuşunu 1935’te yapmıştı. Vinçle fırlatma ve havadan çekmenin yanısıra inişini kolaylaştırmak için ağırlık merkezinin arkasında bir çift tekerlekleri, yüksek kanatları payanda ile destekli ahşap yapıdan oluşmuştu. Ayrıca burun ve kuyruğunun altında kauçuk kaplı yaylı kızakları vardı.

İki varyantta toplam altı adet üretilmişti. II.Dünya savaşına kadar pek çok Alman pilotun başlangıç uçuş eğitimlerinde kullanılmıştı...

Başvurulan Kaynaklar:

*Air Forces of the World (David Willis – Aerospace Publishing, 1999)

*Air Commando: Inside the Air Force Special Operations Command (Philip D. Chinnery – St. Martin’s Paperbacks, 1997)

* False Dawn: The Beagle Aircraft Story (Tom Wenham – Air-Britain Publishing, 2015)

* Sopwith Pup Aces of World War1 (Norman Franks & Harry Dempsey – Osprey Publishing, 2005)

* An Illustrated Guide to Military Helicopters (Bill Gunstan- Salamander Books Ltd. 1989)

*The Illustrated Encyclopedia of Military Helicopters (Francis Crosby – Lorenz Books, 2023)

* Encyclopedia of Modern Military Aircraft (Paul Eden – Amber Books, 2004)

* A Century of flight (Ray Bonds – Salamander Book, 2004)

* The History of Aviation (Robert Jackson – Barnes& Noble, 2007)

* Modern Hava Sistemleri (Editör Sami Atalan – Türk Hava Kuvvetleri, 2010)

* www.animalhype.com

* www.fighterjetsworld.com

* www.thevintagenews.com

* www.hushkit.net

*www.flyingmag.com

* www.nationalgeographic.com

* www.newsscientist.com

* www.wikipedia.org

* www.baesystems.com

*www.smithsonianmag.com