Drone/İHA’lar yüzünden uçuş güvenliğinin tehlikeye girmesi yeni düzenlemelerin hazırlanmasını zorunlu kılmış olacak ki Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü sevindirici bir gelişmeye imza atarak bir talimat taslağı hazırladı ve taslağı kamuoyuna sundu. Müdürlüğün internet sayfasında [1] yayınlanan talimat taslağını inceleyip görüşlerinizi “10 Temmuz 2015” tarihine kadar “Görüş Bildirme Formu” aracılığıyla bildirebiliyorsunuz. Bu sayede; drone/İHA sahipleri, işleticiler veya pilotlar görüşlerini Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ile paylaşabilecek ve yakında yayınlanması beklenen talimatla ilgili söz hakkı sahibi olabilecek.

Yaşanan bu güzel gelişmeden sonra sivil amaçlı drone/İHA kullanımı ve hukuki düzenlemelerle ilgili bilgiler vermeye karar verdim.

Drone/İHA’ lar Nerelerde Kullanılıyor?

Drone/İHA’ların sivil kullanımı konusunda özel hayatın gizliliği ve fiziksel güvenlik konularında yaşanan problemler kullanımlarının yaygınlaşmasını geciktiriyor. Örneğin; Amazon alışveriş sitesinin drone/İHA kullanarak teslimat  yapma talebi yakın zamanda kabul edilmedi ve yine geçtiğimiz günlerde Amerikalı bir kadının penceresinde bir drone/ İHA ile göz göze gelmesi sonucu yaşanan özel hayatın ihlal edildiği ile ilgili tartışmalar amatörler için ciddi sınırlamaların devam edeceğini gösteriyor.

Drone/İHA kullanımının kontrolünü sağlayacak kurallar hala tam olarak uygulanabilir değil. Konu hakkındaki hukuki boşluklardan faydalanmak isteyen kötü niyetli kişiler özel hayatın mahremiyetine saygısızlık, canlı hayatını tehlikeye atma, casusluk ve terörizm gibi alanlarda drone/İHA kullanma olasılığı epey yüksek.

Drone/İHA’ların kullanım alanlarını araştırırken birçok makale okudum ve görüntü izledim. Genellikle enerji, tarım, trafik, ilk yardım, lojistik, gözetleme-kontrol, çevre ve iklim kontrolünde kullanılıyorlar. Eğlence ve hobi amaçlı kullanıldıklarını da unutmamak gerekir tabi ki. Drone yardımıyla balık avlarken çekilen görüntüler Youtube’a konulmuş. İzleyebilmeniz için yazımın ekine adresini koyuyorum. [2]

Sivil Havacılık Kanunu’nda Hangi Maddelerde Drone’lar İle İlgili Düzenlemeler vardır?

2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nda “Yasaklar” başlığı altında düzenlenen Madde 93’ de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nden uçuş müsaadesi alınmadan tüm hava araçları ile havadan fotoğraf film çekimi yasaklanmıştır.

İzin alınmadan gerçekleştirilen uçuşlar için 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’ndaki 93’üncü maddenin (b), (c), (e) ve (g) bentlerine aykırı davranışta bulunanlar yine kanunun 141. Maddesine göre 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

İzinsiz Drone/İHA Uçuranlara Türk Ceza Kanunu’na Göre Verilecek Cezalar Nelerdir?

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nden izin almadan drone/İHA uçuran kişilere verilecek cezalarla ilgili düzenleme Türk Ceza Kanunu madde 179’da “trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu”  başlığında düzenlenmiştir. Buna göre;

1. kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşımının güven içinde akışını sağlamak için konulmuş her türlü işareti değiştirerek, kullanılamaz hale getirerek, konuldukları yerden kaldırarak, yanlış işaretler vererek, geçiş, varış, kalkış veya iniş yolları üzerine bir şey koyarak ya da teknik işletim sistemine müdahale ederek, başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından bir tehlikeye neden olan kişiye bir yıldan altı yıla kadar hapis cezası verilir.
2.  kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşım araçlarını kişilerin hayat, sağlık veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare eden kişi, iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
3.  alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasına rağmen araç kullanan kişi yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün Drone/İHA’lar ile İlgili Hazırladığı Yeni Talimat Taslağı Hangi Düzenlemeleri İçeriyor?

Talimat, Türk hava sahasında işletilecek veya kullanılacak sivil drone/İHA sistemlerinin operasyonlarını, sistemleri kullanacak kişilerin sahip olması gereken nitelikleri, drone/İHA’ların uçuşa elverişliliklerine dair hususları ve drone/İHA operasyonları sırasında verilecek hava trafik hizmetlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanmış.

Talimat taslağında drone/İHA’lar azami kalkış ağırlıklarına göre 4 farklı kategoriye ayrılmış. Taslak talimata göre, 500 gram ağırlığından fazla olan pek çok drone/İHA modeli, sivil kullanım amaçlı insansız hava aracı olarak kabul görüyor.

1. 500 gr – 25 kilogram arasında İHA0,
2. 4 kilogram – 25 kilogram arasında İHA1,
3. 25 ile 150 kilogram arasında İHA2,
4. 150 kilogram ve daha fazla ağırlık sınıfı ise İHA3 olarak belirlenmiş.

Talimatnamede uçuş şartları ve alan gereklilikleri bu sınıflandırmaya göre ayrı ayrı belirlenmiş.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün talimat taslağıyla gelen önemli bir yenilik, İHA ve sistemlerin işletici ya da sahiplerinin Türk hava sahasında uçuş yaptığı sürece sigorta yaptırması zorunluluğunun getirilmesi.

Drone/İHA ile gerçekleştirilecek uçuşların detay bilgileri Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne verilecek. Bu bilgilerin yer alacağı uçuş izni talep formu taslağın ekinde yer alıyor. Drone/İHA işletmecisi, uçuş düzenlemek için müsaade almak üzere düzenlenmesi planlanan uçuştan en az 30 gün önce Genel Müdürlüğe başvuracak ve başvuru, Genel Müdürlük tarafından ilgili kurum ve kuruluşlar ile koordinasyon sağlanarak sonuçlandırılıp uçuş yapılacak bölge NOTAM ile yayımlanacak.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden izin alınmadan;

1. İrtifaya bağlı olmaksızın bir havalimanının belirlenmiş meydan referans noktası merkez alınarak 15 km yarıçaplı alan içerisinde pist merkez hattı boyunca her iki yöne 22 km uzunluğunda ve her iki taraftan 3,75 km genişliğindeki sahada, (Havalimanı çevresinde uçuşa yasak bölgeler krokisi taslak ekinde sunulmuştur.)
2. İrtifaya bağlı olmaksızın seyrüsefer yardımcı cihazları, heliport, heliped, hava parkı, Genel Müdürlük internet sitesinde yayınlanmış olan denize/iniş kalkış alanlar, vb. merkez olmak üzere 5 NM (9 km) yarıçaplı sahada,
3. İrtifaya bağlı olmaksızın çok kalabalık ve kalabalık bölgeler üzerinde,  (Türkiye AIP’si ENR 5.1 bölümünde yer alan “Yasak, Tahditli ve Tehlikeli Sahalar”, Sayfa 15 / 23)
4. Askeri yasak bölgelerde, cezaevi ve güvenlik kısıtlı alanlarda,
5. NOTAM ile ilan edilen sahalarda her hangi bir sınıftaki drone/İHA ile uçuş yapılması yasak olacak.

Arama, kurtarma ve afet gibi öngörülemeyen acil durumlarda; Genel Müdürlük ile gerekli koordinasyonun sağlanması kaydıyla istisnai olarak uçuş izni verilebileceği belirtilmiş.

Tüm yolculara ve uçuş ekibine drone/İHA’lar tarafından emniyetin bozulmadığı uçuşlar, emniyetli inişler dilerim...

[1] http://web.shgm.gov.tr/tr/genel-duyurular/4756-sht-iha-talimat-taslagi-hazirlanmistir

[2] https://www.youtube.com/watch?v=_pg5enPeqYY