Türk Hava Kuvvetlerinin işaretlerini taşıyan Fw-190Aa-3 uçağı

Türkiye’ye gönderilecek uçakların donanımı genellikle Luftwaffe standartlarındaydı. Bir değişiklik silahlarda yapılmıştı. Dört adet 20mm’lik top yerine iki adet 7.92mm’lik MG-17 ve iki adet 20mm’lik makineli top yerleştirilmişti. Türk modellerde kanat ortasındaki 20mm’lik toplar yoktu. Yine de Türkler isterlerse dış kanat altındaki yuvalara 20mm’lik kendi toplarını takabileceklerdi. Kanat altlarına takılan RZ-65 roket kızakları da ihmal edilmişti! Bir adet 500kg’lık bombayı atabilecek düzenek vardı. Yine Türkiye’ye verilecek uçaklarda FuG VII telsizindeki ve yeni geliştirilen FUG-25 tipi IFF (sivil havacılıktaki transponder’ın askeri ve daha gelişmiş modeli) sistemi Almanlar’ın kendi güvenlik mülahazasıyla iptal edilmişti. Yine uçaklarda 80 galon≈ 302lt’lik ETC-501 drop tank (havada atılabilir harici yakıt tankı) standart donanım olmasına rağmen Türkiye’ye verilmediği fotoğraflardan anlaşılmaktadır.

Fw-190Aa-3 uçaklarında uçabilecek Türk pilotlar başlangıçta Hurricane uçucuları arasından yerde ve havada yapılan sınavlar sonucu seçilmişti. Türk Pilotlarından Yüzbaşı Nuri Ayça, Yüzbaşı M. Burhanettin Gökçü, Yüzbaşı Hasan Ayavar, Teğmen Turgut Taba, Teğmen Selahattin Yentürk, Teğmen Akil Fırat uçakları inceleyip, eğer izin alınabilirse uçmak üzere Almanya’ya gönderilmişti.

72 uçaklık Fw-190Aa-3’lerin ilki Temmuz 1942’de, sonuncusu Mart 1943’te teslim edilmişti. Almanya’dan Türkiye’ye uçaklar de-monte şekilde sandıklar içinde trenle gönderilmişti. Yeşilköy tren istasyonunda indirilen sandıklar doğrudan havaalanına yollanmıştı. Yeşilköy’de uzman Alman personeli tarafından montajları tamamlanıp uçuşa hazırlanmıştı. Montajı tamamlanan uçakların tecrübe uçuşları Alman pilotlar tarafından yapılmıştı. Daha sonra Almanya’da uçan Türk pilotlar tarafından Bursa’daki 5.Uçak Alayı’na getirilmişti.

Fw-190Aa-3 Türkiye’de ilk uçuşunu 10 Temmuz 1943’te yapmıştı.

Alman kaynaklarında 1944 yılında 8 adet daha Fw-190Aa-3 uçağı teslim edildiği belirtilmesine rağmen Türk tarafında bununla ilgili herhangi bilgiye rastlanılmamıştır…

D/ YENİ TEŞKİLATLANMA ve UÇAKLARIN KULLANIMI: 16 Ağustos 1943’te yeni teşkilatlanma yapısına göre Türk Hava Kuvvetleri iki tümenden oluşuyordu. II. Tümenin içinde yer alan ve Bursa’da konuşlu 5. Alayın I. Av taburunu oluşturan II nci, III ncü ve IV’üncü bölüklerde yeni Fw-190Aa-3 uçakları yer almıştı. (I.Bölük daha sonra Fw-190A-3a uçaklarına geçecekti.) Amaç Ankara’yı olası hava saldırılarına karşı korumaktı. Uçaklar, kısa zamanda yüksek hız ve manevra yeteneği, kullanım rahatlığı, ana iniş takımları arasındaki geniş mesafenin sağladığı kalkış ve iniş rahatlığıyla pilotlar arasında popüler olmuştu.

Filoların kod isimleri köpek cinsleri olan “Sarıbaş, Karabaş, Albaş ve Akbaş” idi. Pilotlar pervane abaklarını bu kod köpeklerin tüylerinin renklerine boyatmışlardı. 1945 sonbaharında uçakların dış yüzeyleri klasik Alman kamuflaj boyaları yerine çepeçevre hâkî yeşile boyanmıştı.

5 Temmuz 1944 günü İstanbul, Boğaziçi’nin korunması için Focke-Wulf Fw-190Aa-3 uçaklarına sahip 5. Alayın II. Bölüğü, Sarıgazi meydanına intikal etmişti. 2 Ekim 1944’te Sarıgazi meydanına intikal eden II. Bölük tekrar Bursa’ya geri dönmüşlerdi. Ancak 23 Şubat 1945 günü aynı bölük İstanbul’un savunması için tekrar Sarıgazi meydanına intikal etmişti. Sorumluluk sahası daha genişleyerek İstanbul, Boğazlar ve Kuzeybatı Anadolu olmuştu. Her gün dört uçak kısa süreli alarm durumunda bekliyordu. Uçak içinde pilotlar her an motor çalıştırmaya hazırdılar. Bir keresinde deniz üzerinden yaklaşan Alman hava kuvvetlerine ait Heinkel He-111 tipi uçağı önlemek için kalkış yapan iki Fw-190Aa-3, onu Yeşilköy meydanına inişe zorladıktan sonra üsse geri dönmüşlerdi.

1945 yılında savaş Avrupa’da sona ererken Fw-190 uçakları halâ kendi sınıfında önemli olup Türkiye’nin dışında çok kısıtlı ve kısa süreli kullanımlar olmuştu.

16 Nisan 1945 tarihinde envanterdeki 68 adet Fw-190Aa-3 uçağından 47’si “uçabilir” raporuna karşılık, 26 Kasım 1946 tarihli raporda sadece 30 adedi faaldi.

1947 başlarında Türk Hava Kuvvetleri Fw-190Aa-3’ler için gözden geçirme çalışmaları sonunda “uçuşa devam” kararına varmıştı. Türkiye’de Fw-190Aa-3 uçaklarının hava savunmasının ikinci kademesinde halâ etkili önleme görevlerini üstlenebileceği düşünülmüştü. 1944 yılından sonra yedek parça çok büyük problem oluşturmaya başlamıştı. Özellikle 1943 yılı sonunda Müttefik uçakları Fw-190A’ların üretildiği fabrikaları bombalayarak etkisiz hale getirmişti. Yedek parça temini için ülke dışında ne bir fabrika, ne parça deposu, ne de uçak vardı. Yine de ekonomik kaygılarla eldeki mevcutlar üzerinden faaliyetleri sürdürmeye çaba sarf etmişlerdi. Bazı parçaların tedariki için yurtiçi üretim kaynaklarının araştırılmasına başlanmıştı. Özellikle kuyruk tekerleği için arayışlar başarılı sonuçlanmıştı. Fw-190A-3a uçaklarının makinalı top mermilerinin dizileceği şeritler (mayonlar) çok kısıtlı idi. Bu yüzden uçakların av-önleme görevlerindeki etkisi yetersizdi. Ayrıca eksik olan iki adet 20mm’lik toplar için Hurricane uçaklarında bulunanlar sökülerek monte edilmiş ama başarılı olmamıştı. Kanopi fırlatma kartuşları zaman aşımına bağlı malzemelerdi: Kullanma süreleri dolduğu halde yedekleri olmadığı için güvenilir değildi, bu da pilotlar arasında güvensizlik yaratıyordu. Uçakların büyük bakımları Kayseri Uçak fabrikasında gerçekleştirilmesine rağmen parça akışı olmadığından sıhhatli yapılamıyordu.

Aynı süreçte özellikle Avrupa’da etkili soğuk savaş dönemi başlamıştı. Bu koşullarda İngiltere 170 adet çeşitli modellerde Spitfire, ardından 1948’de ABD 180 adet P-47 Thunderbolt avcı uçaklarını Türkiye’ye çeşitli antlaşmalarla satmıştı.

1948 yılında Türk Hava Kuvvetleri Fw-190Aa-3 uçaklarını servis dışı bırakma kararı almıştı. Böylece I.Dünya savaşında başlayan Alman uçaklarının kullanımına bir süreliğine ara verilmişti. Bazı Amerikan uçak yardımları ve satın almalarla Türk Hava kuvvetlerinde Alman-İngiliz standartları terk edilip Amerikan standartları benimsenerek uygulamaya konulmuştu.

Kamuflaj boyaları yeşil hâkî renkle değiştirildikten sonra bölük uçaklarının görünüşü

F/ İLGİLENENLER İÇİN NOTLAR: Günümüzde dünyanın çeşitli havacılık müzesinde değişik modellerdeki 24 adet Fucke–Wolf Fw-190 uçağı sergilenmektedir. Bunlardan iki tanesi savaşta neredeyse tamamı yıkılan Almanya’dadır. Ayrıca 1997’de Almanya’da bir adet modern kopyası (replica) Fw-190 üretilmiştir. Ne çare Türkiye’de uçakların bir perçinini bulmak olası değildir. Iskartaya çıkan uçakların akıbetleriyle birkaç söylence vardır. Bu da bizim ayıbımızdır!

Yazar Attila İlhan’ın “O Karanlıkta Biz” isimli romanında krom ticareti, antlaşmalar, gizli nakliyatı ve Emekli General H. Emir Erkilet’in faaliyetleri ile diğer politik ilişkiler arka planda yer almaktadır.

Faydalanılan Kaynaklar:

*Franz von Papen’in Anılarından (Derleyen: Necip Azakoğlu-Tarihçi Kitapevi, 2015)

*Havacılık Tarihinde Türkler III.Cilt (T.Hv. K. K. Lığı Tarihçe Şubesi Yayınları, 2005)

*Türk Havacılık Kronolojisi (Stuart Kline-Dönence, 2002)

*Atatürk’ün Tayyarelerinin Tarihçesi 1926-1955 (Mehmet Arif Demirer- Sonçağ Yayınları, 2017)

*Turkish Military Aircraft Since 1912 (Ole Nikolajsen-Dutch Aviation Society&Scramble, 2005)

*A Century of Flight (Roy Bonds-Salamander Books Ltd. 2004)

*The History of Aviation (Robert Jackson-Amber Books Ltd. 2007)

*Focke-Wulf Fw-190, Vol.1: 1938-1943 (Eddie J.Creek& Richard Smith-Crecy Publishing, 2011)

*Focke-Wulf Fw-190, Vol.3: 1944-1945 (Eddie J.Creek& Richard Smith-Specialty Pr. Pub, 2014)

*Cumhuriyet Gazetesi

*www.airpower.gv.at/Focke-wulf-fw190