ÇEVRECİ PAMELA

Çevreci Pamela

Ekonomik kriz havacılığı vurdukça, yakıt fiyatları yükseldikçe eski nesil yolcu uçakları hızla emekli oluyor.

Havalimanlarında bir köşeye atılan, çöllerde özel merkezler oluşturulan uçaklar çürüyüp gidecekleri günü bekliyor. Airbus’ın başlattığı özel programla hurda uçaklar dönüşüm projesiyle çevreye verdikleri zarar en aza indirilirken kullanılabilir parçalar da yeniden havacılığa dönüyor.

Avrupalı imalatçı Airbus’ın hazırladığı rapora göre 2023’e kadar tam 4 bin yolcu uçağı hurdaya çıkacak. Bu da yılda ortalama 250-300 uçağın parçalanması anlamına geliyor. Airbus’ın PAMELA (Process for Advanced Management of End of Life Aircraft-Hizmet Ömrünü Tamamlayan Uçaklar İçin İleri Yönetim Süreci) adını verdiği, Avrupa Birliği tarafından da desteklenen programla uçakların bilinçli çevreye dönüşümü gerçekleştiriliyor.

PAMELA’nın ilk denemesi iki yıl önce Türk şirketi Fly Air’e ait A300B2 üzerinde yapıldı. Deneysel çalışmada uçak güney Fransa’daki Tarbes Havalimanı’nda çevre uzmanları ve Airbus mühendislerinin eşliğinde parçalandı. Yaklaşık bir ay süren çalışmalarda parçaların yüzde 85’i geri dönüştürüldü. İniş takımı, hidrolik sistemler, bazı elektronik sistemler yetkili bakım kuruluşları tarafından yeniden kullanılmak üzere elden geçirildi. Yeniden sertifikalandırılarak sıfırlandı.

Uçak gövde ve kanatlarının önemli bir kısmını oluşturan dur alüminyum ise parçalanarak eritildi. Çok değerli alüminyum, titanyum gibi metaller, yeniden uçak imalatında kullanılabilecek hale getirildi. Bu metal parçalarından bir kısmı Airbus’ın iki katlı yolcu uçağı A380’in imalatında kullanıldı.

PAMELA Projesi’nin beklenenden daha verimli geçtiğine dikkat çeken Airbus mühendisleri, Fransa’nın dışında ABD, Almanya, Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’de yeni merkezler oluşturmak üzere harekete geçti. Burada parçalanacak uçaklar yeniden hem çevreye hem de ekonomiye kazandırılacak.

HANGİ İŞLEMLER YAPILIYOR

TEMİZLEME: Parçalanacak uçak önce özel temizlik işleminden geçiriliyor. Tanklarında kalan yakıt, hidrolik ve diğer yağlar özel vakum sistemleri yardımıyla çekiliyor. A300 gibi çift koridorlu orta büyüklükteki bir uçaktan yaklaşık 18 ton yakıt, yağ ve diğer sıvı çıkıyor. Sonrasında gövde yıkanarak tozdan arındırılıyor.

İŞE YARAR PARÇALAR ALINIYOR: Uçak üzerinde tekrar kullanılabilecek iniş takımı, APU olarak adlandırılan harici güç ünitesi, elektronik sistemler, lastik, batarya, kablo ve hidrolik bağlantıların kullanılabilirlik durumları tespit edilerek sökülüyor. Bakım kuruluşları, havacılık otoritelerinin gözetiminde bu parçaları elden geçirerek sıfırlıyor. Özel sertifika verilen parçalar hizmetteki diğer A300 uçaklarında emniyetle kullanılabilecek hale getiriliyor. Yeniden kullanılabilir parçaların ağırlığı yaklaşık 13.5 tonu buluyor.

METAL PARÇALAR ERİTİLİYOR: İşe yarar parçaların sökümünden sonra gövde ve kanatların parçalanması işlemine geçiliyor. Eski nesil uçaklarda bu parçaların önemli kısmını alüminyum oluşturuyor. A300’de metallerin ağırlığı yaklaşık 61 ton. Özel oksijen kaynağıyla parçalanan uçağın gövde ve kanatları daha sonra eritilerek farklı alanlarda kullanılıyor.

GERİYE KALANLAR: Geriye kalan ve değerlendirilemeyen parçalar arasında kabindeki kaplamalar gibi geri dönüşümü olmayan yaklaşık 13.5 tonluk parça artıyor. Yani yaklaşık 100 tonluk boş ağırlığa sahip uçağın sadece yüzde 15’lik bölümü geri dönüştürülemiyor.

Uğur Cebeci -Hürriyet