Ülkemizde bu şekilde bir toplu istifa eyleminin gerçekleşmemesini temenni ederek uçuş personelinin işten çıkarılma durumlarında haklarını nasıl ve hangi mahkemelerde savunacaklarını açıklamaya çalışacağım.

4857 sayılı İş Kanunu 4.maddesinin “deniz hava taşıma işlerinde ve iş ilişkilerinde bu kanunun hükümleri uygulanamaz” hükmü gereği uçarak görev yapan pilot, uçuş mühendisi, kabin memuru ve yükleme operatörü gibi personel, iş kanunu kapsamı dışında tutulmuştur. Havacılığın bütün yer tesislerinde yürütülen işler ise 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındadır.

Hava taşıma işlerinde çalışan uçucu personele İş Kanunu hükümlerini uygulayamadığımıza göre genel norm olan 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun “hizmet sözleşmesine” ilişkin düzenlemelerinin uygulanacağını söylemek gereklidir.

Ancak burada üzerinde durulması gereken husus iş güvencesi konuları hakkında 4857 sayılı İş Kanununda yer alan iş güvencesi hükümlerinin uçucu personel açısından hangi koşullarda uygulanacağıdır.

Uygulamada uçucu personel sendikaya üye olmakta ve imzalamış oldukları toplu iş sözleşmesinde “ 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerinden yararlanır” hükmüne yer verilerek işçilerin iş güvencesi hükümlerinden yararlanabilmesi sağlanmaktadır. Bu bağlamda bu personelin işten ayrılmasıyla ilgili şu hususlara dikkat edilecektir;

1. İşten çıkarılmanın geçerli sebebe dayanması gerekmektedir; İşveren işçiyi işten çıkarmak için “geçerli sebep” sunmak zorunda bırakılmıştır.
2. İşten çıkartılmanın gerçekleşebilmesi için geçerli sebeplerin neler olduğunu hakim belirleyecektir; geçerli sebepler işçinin yetersizliğinden, davranışlarında ya da işin gereklerinden kaynaklanmalıdır. Böylelikle geçerli bir sebep olup olmadığını konusunda kanun koyucu bir sınırlamaya gitmemiş, bu tespiti mahkemeye bırakmıştır. Dava ve cevap dilekçelerinde geçerli sebeplerin varlıkları ya da yerinde olmadıkları taraflarca güçlü delillerle ispatlanmalıdır.
3. İşveren, işçiyi işten çıkartırken belirli usul kurallarına uyarak çıkartmalıdır; kanunda işverenin iş sözleşmesini feshederken uyması gereken usulden bahsedilmiş, uyulmaması halinde geçersiz feshin söz konusu olacağı düzenlenmiştir (madde19).
4. İşe iade davasının açılabilmesi; İş güvencesi kapsamındaki işçiler için asıl koruma ise geçersiz fesih halinde “işe iade davası” açabilmeleridir. İş sözleşmesi feshedilen işçi, feshin geçersizliği iddiası ile 1 ay içinde işe iade davası açabilecektir. ( madde 21)
5. İş güvence tazminatının varlığı; İşe iade davasını kazanan işçi feshin geçersizliğine mahkemenin karar verilmesi halinde işveren tarafından 1 ay içinde işe başlatılmak zorundadır.  Başlatmadığı takdirde en az dört aylık en çok 8 aylık tazminata hükmedilecektir (madde 21). Ayrıca; kanuna göre işçiye en çok 4 aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları da ödenecektir (madde 21/3).

İş kanunundaki işçi lehine olan İş güvencesi hükümleri son derece işçi haklarını koruyan hükümlerdir. Ancak söz konusu bu hükümlerin hava taşıma işlerinde çalışan uçucu olan sendikaya üye olmayan personel açısından uygulanmaması son derece üzücü bir konudur.

İş Kanunu kapsamına giren uçuş personelinin (sendikaları olan ve THY ile toplu iş sözleşmesi imzalayan THY personelinin)  davaları İş mahkemelerinde çözüme kavuşturulacak diğer havayolunda çalışan uçuş personelinin işten çıkarılma davaları ise sözleşmelerinin hizmet sözleşmesi kapsamında değerlendirilmesinden dolayı Asliye Hukuk Mahkemelerinin görev alanına girecektir.

Bu hakkaniyete aykırı durumun nedeni hava iş kanunun düzenlenmesiyle giderilecektir. Havacılık sektörü onca hızla gelişirken bu sektörde çalışanlara uygulanacak kanunun eksikliğinin sebebi uzun yıllar pilot ihtiyacının Hava Kuvvetlerinden emekli olan ya da ayrılan pilotlardan sağlanmasıdır. 

Türk Silahlı Kuvvetlerindeki pilotlar emekli sandığından emekli olduktan sonra özel havayolu şirketlerinde havacılık işine girdiklerinde askeriyedeki alışkanlıklarını devam ettirerek işçi-işveren ilişkisini emir-komuta ilişkisi içerisinde görmekte ve haklarını aramamaktadırlar. Sektörün gelişmesiyle pilot ihtiyacı TSK’dan emekli olan subaylardan sağlama hususunda yetersi kalmış, sivil pilot alımına hız verilmiştir. Bu durum da Hava İş Kanunu çalışmalarını hızlandırmıştır.

Hava İş Kanunu ülkemizde yıllardır büyük bir eksiktir. Uçuş personeli için uluslararası kanunlarda düzenlenmiş hiçbir kuraldan uçuş personeli faydalanamamaktadır. Bu eksikliğin giderilmesi için meclis komisyonları tarafından kanun hakkında çalışmaların hızlandırılmasını umarak iyi uçuşlar, emniyetli inişler dilerim...