iga-2023-2
Airkule
Unifree-2019
HAVACILIK HABERLERİ RÖPORTAJ TÜRKİYE'DEN DÜNYADAN VİDEOLAR SEYAHAT ROTASI
Pegasus-2024
   
  Prof. Dr. Muzaffer Çetingüç [email protected]  
UÇUŞ PSİKOLOGLARINI TAKDİMİMDİR
18 Eylül 2017 Pazartesi

24 Mart 2015 günü Barcelona’dan Duesseldorf’a gitmekte olan Germanwings uçağı Fransız Alplerine düştü. Uçağın ikinci pilotu Andreas Lubitz önceden plânladığı intihar dalışı ile 150 insanın ölümüne yol açtı. Bu trajik olay, pilot psikolojisinin uçuş emniyetindeki önemini çok sarsıcı biçimde havacılık otoritelerinin dikkatine getirdiği gibi, havacılıkta psikologların işlevini de gündeme taşıdı. Uçuş emniyetinin her şeyden daha çok pilotun psikolojisiyle ilgili olduğu acı biçimde görüldü.

Aslında konunun önemi 100 yıl öncesinde bile fark edilmişti: Havacılık tıbbının ilk kitaplarından birinin yazarı olan Dr. Charles Richet 1912 yılında “Bir pilot için en tehlikeli unsur kendi psikolojisidir” demişti (1). 1919 yılında İngiliz Hava Kuvvetleri doktorlarından Oliver Gotch’un, “Havacılıkta uçuş psikolojisinden daha önemli bir çalışma alanı yoktur” sözleri de var (2). Bu tespitlerden 90 yıl sonra (2010 yılında) genel havacılık kazalarında en büyük risk faktörünün pilotun psikolojisi ve karar vermesi olduğu söylenmişti (3). Uçakların sofistike emniyet sistemlerine ve teknolojik desteklere sahip olduğu bugünkü havacılıkta bile, ne insan faktörleri sıfırlanmış, ne de uçuş ekiplerinin maruz kaldığı stresörler bitmiştir. Yani 100 yıldır hep aynı gerçek görülüyor ve dillendiriliyor, ama bunu kontrol altına almakta etkin tedbirler batı ülkelerinde bile (ek maliyet ve ek iş gerekçeleriyle) sürüncemede kalıyor. Germanwings olayı olmasaydı, EASA’nın Pilot Akran Destek (Pilot Peer Support-EPPS) Programını 2018 yılından itibaren uygulamaya sokacağı kararının bir başka bahara kalacağını düşünmekteyiz.

Uçuş doktorları ve uçuş psikologları

Uçuş emniyeti zincirinin çok önemli halkaları olan doktor ve psikologlar, insan bedeninin ve ruhunun uzmanıdırlar. Havacılık tıbbı pratiğinde beraber çalışırlar. Geçmişte uçuş doktorlarına yüklenen hekim, psikolog, diyetisyen, aile danışmanı gibi rol ve sorumluluklar artık ayrışmaya başlamış; daha derin yaklaşım gerektiren psikolojik konular işin uzmanı olan uçuş psikologlarına bırakılmıştır. Bu bağlamda uçuş doktoru uçuş ortamının işyeri hekimi; uçuş psikoloğu da işyeri psikoloğudur.

Bazı spor kulüpleri psikologlar istihdam ederek, örtülü psikolojik durumları profesyoneller eliyle kontrol altında tutmaya çalışır (4). Havacılıkta psikolojik destek gereksiniminde ilhamın spor psikolojisinden geldiği anlaşılmaktadır. “Pilotların ciddi psikolojik sorunları olmaz, nadiren olursa da sistem içindeki ‘insan sarrafı’ yöneticiler tarafından fark edilerek ilgili bölümlere sevk edilir” anlayışı artık geçerli değildir.

Sporda olduğu gibi havacılıkta da başarı ve emniyet, psikopatolojiyle ters orantılı bir seyir gösterir. Havacılık psikolojisi; uçan insanı anlamaya çalışmaktan başlayıp, uçucu adayı seçiminde doğru insanları bulmak için testler ve mülâkatlar yapmaya, uçucuların riskli düşünüş ve davranışlarına ve psikiyatrik bozukluklarına çözüm üretmeye kadar geniş bir yelpazede kilit ve/veya anahtar rolü olan bir bilimdir. Uçuş psikologları, uçuş doktor ve psikiyatristleriyle eşgüdüm içinde çalışırlar. Uçuş emniyetinin psikolojik ayağıyla ilgili olarak sadece pilotların da değil, kabin ekiplerinin, hava trafik kontrolörlerinin, uçak bakım ve diğer yer ekiplerinin psikososyal sorunlarıyla, yorgunluklarıyla, ruhsal rahatsızlıklarıyla da ilgilenir. Konu üzerinde anketler, araştırmalar yapar ve yönetime raporlar sunar. Havayoluyla seyahat eden yolcuların davranış bozuklukları da çoğunlukla psikolojik niteliktedir ve şirket psikoloğunun ilgisini gerektirir. Kaza sonrası kazazede ve yakınlarına psikolojik destek vermek, uçuş psikologlarının sorumluluk alanlarından bir başkasıdır...

EPPS Programına hazır mıyız?

Ülkemizin de uymak ve uygulamak zorunda olduğu EPPS programının her aşamasında psikolog ve psikiyatristlere etkin görevler düşecektir. SHGM konu üzerinde çalışmakta, bilgi ve talimat altyapısını hazırlamaktadır. Ama yanıtlanması gereken sorular vardır:

Acaba havayolu şirketlerimizin bu programın yararına inancı ve uygulama istekliliği ne durumdadır, çalışmaya başlamışlar mıdır?

Havayolu şirketleri kadrolarında psikiyatrist ve psikolog-lar istihdam etmekte midir?

Her doktor uçuş doktoru olmadığı gibi, her psikolog da havacılık psikoloğu olmadığına göre, EPPS programında görev alacak kalifiye elemanlar nasıl bulunacaktır? Hava Kuvvetlerinden ayrılmış deneyimli psikologlar aranmakta veya yurtiçi / yurtdışı kurslara personel gönderilmekte midir?

Batı ülkelerinde havacılık psikolojisinin durumu

ABD’de yapılan değerlendirmelerde dünyanın en stresli meslekleri sıralamasında havayolu pilotları 4. sırada yer almaktadır. ABD’de 1970 ve 1980’lerden beri alkolizm ve kaza sonrası psikolojik sorunlara destek amaçlı (Human Intervention Motivation Study-HIMS; Crisis Incident Response Program-CIRP) çalışmalar yapılmaktadır. Avrupa’nın büyük havayolu şirketlerinde de (Lufthansa, KLM, British, Air France) psikologlar uzun yıllardır uçuş ekiplerinin davranışsal bozukluklarını izlemekte ve destek vermektedirler. Avrupa Havacılık Psikologları Birliği (European Association for Aviation Psychology-EAAP) 1956 senesinden beri faaliyette olup 30 ülkeden 480 üyesi bulunmakta, kongre ve kurslar düzenlemektedir. Pilot ve kabin ekiplerinin psikososyal sorunlarına destek veren şirket ve vakıflarda (Stiftung Mayday, Anti-skid Group, BALPA) psikolog ve psikiyatristler çalışmaktadır.

Bazı ülkelerin askeri havacılık yönergeleri, kaza-kırım inceleme komisyonunda uçuş psikologlarına da yer vermekte; kazanın oluşumuna katkıda bulunan psikolojik faktörleri (duygudurum, motivasyon, yorgunluk, alkol-madde, iş ortamı sürtüşmeleri, ailevi-ekonomik sorunlar, psikiyatrik hastalıklar, vs.) inceleme sorumluluğunu bu uzmanlara bırakmaktadır. Bazı kazalardan sonra pilotlar için psiko-otopsi’ler yapılmakta, sağ kurtulanlar için psikolojik destek programları uygulanmaktadır. Batıya bakınca, ülkemizde konuyla ilgili yapılan az, yapılması gereken çok şey olduğunu görmekteyiz...

Türkiye’deki durum

Hava Kuvvetlerinin uçuş birliklerinde ve Hava Harp Okulunda uzun yıllardır uçuş psikologları görev yapmaktadır. Ama sivil havacılıkta (sanki böyle bir gereksinim yokmuş gibi) uçuş psikologları bulunmamaktadır. THY’de kaza sonrası devreye giren Aile Destek Timleri’nin ve psikolog kadrolarının bulunması bir artı olmakla birlikte, onların da uçuş psikologluğu sertifikası sahibi olmamaları bir eksikliktir. Yani sivil kuruluşlara psikolog atanması yetmez; havacılık psikolojisi eğitimi almış olmaları gerekir. Havacılık psikolojisi eğitiminin hiçbir üniversitemizde yüksek lisans eğitimi biçiminde verilmiyor olması, bu alanda eleman sıkıntısı yaratmaktadır. Avrupa için de geçerli olan bu zorluk, oralarda da kurs, eğitim, kongre katılım, dernek üyelikleri ve havacılık şirketlerinde çalışma biçimlerinde yan yollardan giderilmektedir.

Çok önemli bir gelişme olarak bu yıl yürürlüğe giren SHT-MED talimatına ‘Havacılık Psikoloğu’ kavramı girmiştir (Bölüm 1, Madde 5-r). Ama uçuş okullarının ve havayolu şirketlerinin psikolog istihdam zorunluluğu olmayışı nedeniyle eski zafiyetin devam edeceği öngörülebilir.

Çok önemli olan ikinci gelişme ise, ülkemizde geçmiş yıllarda Hava Kuvvetlerinin kendi ihtiyaçları için açtığı “Uçuş Psikolojisi” kurslarının bir benzeri sivil sektörde hiç yapılmamışken, bu yıl ilk kez bir kurs düzenlenmiş olmasıdır. Üsküdar Üniversitesi tarafından 2017 yılı Nisan ayında açılan kurstan psikolog, hekim ve pilot olarak 24 kişi “Havacılık Psikolojisi Sertifikası” almış olup, Ekim ayında bu kursun ikincisi yapılacaktır.

Uçuş psikologlarının sivil havacılık sistemimize yavaş yavaş değil, hızlıca girmesinin zamanı gelmiş ve geçmektedir…

Kaynaklar:

1. Galle-Tessonneau JR. Becoming a flight surgeon. Aviat Space Environ Med. 1998;59: 1198-202

2. Reid GE. Aviation Psychiatry. In: Ernsting J, Nicholson AN, Rainford DJ.(Eds). Aviation Medicine. Butterworth & Heinemann. 3rd Edit. Oxford UK. 1999. pp. 397-416

3. Elliott PW. Aviation mental healh and the psychological examination. In: Kennedy CH, Kay GG. (Eds). Aeromedical Psychology. Ashgate Pub Ltd. England, 2013. p.63

4. Ulus MF. Sahadaki Goller Yaşamdaki Roller. Trafford Pub. USA, 2012. s. 5,9


E-posta   Facebook   Twitter     Yazdır   Önceki sayfa   Sayfa başına git  
YORUMLAR    Toplam 8 yorum var, 10 adet görüntüleniyor. Onay bekleyen yorum yok.
 

Küfür, hakaret içeren; dil, din, ırk ayrımı yapan; yasalara aykırı ifade ve beyanda bulunan ve tamamı büyük harflerle yazılan yorumlar yayınlanmayacaktır.
Neleri kabul ediyorum: IP adresimin kaydedileceğini, adli makamlarca istenmesi durumunda ip adresimin yetkililerle paylaşılacağını, yazılan yorumların sorumluluğunun tarafıma ait olduğunu, yazımın, yetkililerce, fikrim sorulmaksızın yayından kaldırılabileceğini bu siteye girdiğim andan itibaren kabul etmiş sayılırım.
 
 
   
 
Pgs cpt
5 Ekim 2017 Perşembe 22:18
Mükemmel bir yazı. Ellerinize sağlık hocam. Bana göre de kazalar yüzde 70 üzerinde insan kaynaklı bununda yüzde 80 ı psikolojik etmenlerdir. Yani bundan daha önemli bir alan olduğunu düşünmüyorum havacılıkta. Bu konuda ne yapılsa az gelir. Çünkü insan psikolojisini ve davranışlarını çözüp anlama ve önlem alabilme konusunda bırakın bizi almanyanın bile hali içler acısı. Göz göre göre germanwings kazası oldu orada da. Yapılabilecek en iyi iş kazaya yatkın davranış eğilimi ve tiplerin daha ilk secim aşamalarında uzmanlarca ayırt edilmesi olabilir mesela. Sizlerin SHGM ye önayak olmanız ve bu kurullarla ilgili altyapıları oluşturmaya yardımcı olmanız gibi. Sorunlu pilotların sizler tarafından yakından incelenerek sonuçlar çıkartılması gibi mesela. Daha neler neler. Eminim çok olumlu sonuçlar alınır böyle böyle. Yani illaki avrupa abd referans alınacak diye birşey yok. Biz daha iyisini de yapabiliriz belki. Sizler gibi işi bilen insanların önayak olmasıyla tabii ki...
Katılıyorum  Katılmıyorum  
Puan verilmemiş
M. Çetingüç
1 Ekim 2017 Pazar 22:58
FARUK Hocam, Bir Amerikalı havacı psikiyatrist yıllar önce saptamış ki, uçuş psikolojisi konuları havacılar (özellikle pilotlar) için yazılır, ama onlar okumaz, havacılık psikologları tarafından okunur.😊😊 Bu durumu ben de gözlemiş ve kitabımda yer vermiştim. Maalesef durum bu. Siz de iyi yakalamışsınız, saygılar.
Katılıyorum  Katılmıyorum  
Puan verilmemiş
Faruk Sayılır
30 Eylül 2017 Cumartesi 21:03
Sevgili hocam, makaleyi daha önce okumuştum ve meslektaşlarımın yorumlarını merak ediyordum. Onlardan bir ses çıkmaması ne kadar üzüntü verici bir durumsa, yorumcuların nitelikleri ve böyle bilim insanlarının bizim siteyi takip etmeleri de o denli sevindirici bir olgu, ellerinize sağlık.
Katılıyorum  Katılmıyorum  
Puan verilmemiş
Öğr. Gör. Özlem Çapan Özeren
26 Eylül 2017 Salı 15:10
Uçaktayken güvenli ellerde olduğumuzu düşünürüz. Öyle ya kumandanın başında oturan kişi yıllarca eğitim almış, zor koşullara maruz bırakılarak dayanıklılığını ispatlamış dikkatli, uyanık biridir. Havacılıkta çalışan milyonlarca çalışan var. Bagajları yükleyenden tutun da uçağın rotasını belirleyen dispeçe kadar herkes bir tek amaç uğruna kenetlenir ve yolcuların emniyetle uçak seyahatini yapması için birlikte çalışırlar. Bu meslekte akıl sağlığı bozulmuş birinin yapacağı hatanın telafisi ne yazık ki yok. Muzaffer Hocam harika bir konuya değinmiş. Umarım kazaların asıl nedeninin psikolojik faktörler olduğunu anlayan ve olmadan önleyen çalışmalar çoğalır. SHGM'nin bu konudaki çalışmalarını çok önemsiyorum.
Katılıyorum  Katılmıyorum  
Puan verilmemiş
Uzman Psikolog Hande Aydın
24 Eylül 2017 Pazar 09:21
Havacılık sektöründe kazaların oluşumunu önleme amaçlı bir çok çalışma yapılmaktadır, bunun yanında bu kazalara meydan verebilecek olan uçuş personeli yani insan faktörü çok daha kompleks bir varlık olmasına rağmen yeterli önleyici ve ruh sağlığını koruyucu çalışma olmamaktadır. Kaldı ki bu çalışmaların da araştırmalar halinde yayınlanması ve bilginin paylaşılması gerekmektedir. Ruhsal sorunlar göz hastalıkları nörolojik hastalıklar gibi periyodik muayenelerle tespit edilebilecek sorunlar değildir. Bu nedenle uçuş personelinin kendi ruhsal durumuna ve ekip arkadaşlarının ruhsal durumuna yönelik farkındalık bilinci geliştirmesi gerekmektedir. Bu da havacılık alanında eğitilmiş psikologların bu alana daha çok nüfus etmesiyle mümkün olacaktır. Böyle bir sorumluluğu havayolu şirketlerinin bulundurma zorunluluğu olduğu tek bir psikiyatrist ya da psikologdan beklemenin yeterli olmadığını düşünüyorum.
Katılıyorum  Katılmıyorum  
Puan verilmemiş
E.C
24 Eylül 2017 Pazar 01:00
Havayolları şirketlerinin böyle bir kadronun lüks değil ihtiyaç olduğunu anlaması için ille büyük bir olay yaşamamız gerekmez umarım. Bir havayolu şirketi için uçağın uçabilmesi kadar önemli bir şey varsa o da uçucunun sağlığı ve uçuş emniyeti olmalıdır ki bu aynı zamanda kamuya karşı bir sorumluluktur. Sivil havacılıkta gerçekleştirilen bu güzel kurs hamlesi havayolları için ilham kaynağı olmalıdır. Havacılık psikologları şirketlere maddi bir yük değil mutlaka kısa ve uzun vadede kazandıracak bir yatırımdır.
Katılıyorum  Katılmıyorum  
Puan verilmemiş
Dr. Mustafa Morkoyun
23 Eylül 2017 Cumartesi 23:02
Özetle: İnsan hayatını tehdit edecek tüm olumsuz şartların oluşmasında aktör durumundaki kişilerin psikolojik ve psikiyatrik durumu çok önem taşımaktadır. Havacılık sektöründe oluşacak olumsuz şartlar çok daha fazla trajedik sonuçlar doğurabilmektedir. Bu yüzden havacılığın her kademesinde psikolojik desteğin önemi gün geçtikçe artmakta ve fark edilmektedir. Çalışmalarınız ve çabalarınız için teşekkür ediyorum.
Katılıyorum  Katılmıyorum  
Puan verilmemiş
M.K
20 Eylül 2017 Çarşamba 07:02
Tebrikler, çok önemli bir noktaya parmak basmışsınız. Kutlarım.
Katılıyorum  Katılmıyorum  
Puan verilmemiş
 
FACEBOOK YORUM Yorumlarınızı Facebook hesabınız üzerinden yapın hemen onaylansın...
Osman Gazi Baykal
UÇUŞAN GÜZELLİKLERDEN KELEBEKLER
Osman Gazi Baykal
Prof. Dr. Muzaffer Çetingüç
2023 YILININ ŞÖVALYE PİLOTLARI
Prof. Dr. Muzaffer Çetingüç
Engin Aksüt
SABİHA GÖKÇEN’İN YENİ PİSTİNDEKİ KOT FARKI
Engin Aksüt
İbrahim Köktener
MADALYONUN ÖTEKİ YÜZÜ
İbrahim Köktener
Tuğba İncel
GERMANWINGS KAZASI DAVASI SÜRÜYOR
Tuğba İncel
Faruk Sayılır
UCUZ HAYATLAR
Faruk Sayılır
digitaldalga
ÇOK OKUNANLAR
  FOTO GALERİ
SİNGAPUR AIRSHOW-2020

SİNGAPUR AIRSHOW-2020

  VİDEO GALERİ
ENGELLERİN AŞILDIĞI HAVALİMANI

ENGELLERİN AŞILDIĞI HAVALİMANI

  GÜNÜN MANŞETLERİ
 
PRENS SELMAN'DAN YENİ HAMLE
KONGO ŞİRKETİ UÇUŞU DURDURDU
İGA'YA 'YILIN HAVALİMANI' ÖDÜLÜ
BERKANT KOLCU'YA ÖDÜL
İSG'DEN KAHİRE UÇUŞLARI BAŞLADI
HELİKOPTERİN VURULDUĞU AN
KONGO'DA YOLCU UÇAĞI DÜŞTÜ
VOYAGER 1'DEN MESAJ ALINDI
TÜRBÜLANS MI KOKPİTTE HATA MI
İFTARDA BULUŞTULAR
 
  UÇUŞ BİLGİLERİ
İç Hatlar Dış Hatlar
Geliş Gidiş Geliş Gidiş
  İstanbul Havalimanı
  Sabiha Gökçen
  Ankara
  Antalya
  HAVA DURUMU
  İstanbul
Salı Çarşamba Perşembe
10 / 14 °C 8 / 10 °C 6 / 12 °C
  ARŞİV
 
   
 
 
UNUTMAYACAĞIZ...
 
Onur Güntürkün
 
 
UNUTMAYACAĞIZ…
 
Ünal Başusta

  •Künye
  •İletişim
  •Havacılık Haberleri
  •Röportaj
  •Türkiye'den
  •Dünyadan
  •Seyahat Rotası
  •Havacılık
  •Uçuş Eğitim
  •Havalimanları
  •Göklere Veda
  •Havacılık Emekçileri
  •Havacılık
  •Reklam Videoları
  •Röportaj
  •Video Haber
  •Sabiha Gökçen Havalimanı
  •thy
  •almanya
  •Osman Gazi Baykal
  •Katar Havayolları