3. Havalimanı için açılan FOD (Yabancı Madde Tespit) sistemi ihalesinde farklı uygulamalar öne çıkıyor. Buna göre ihaleyi kazanan firma 3’üncü havalimanı için kuş tiplerini tespit edecek, ‘mart mı, leylek mi’ 7-8 sınıflandırma yapacak. Buna göre de pist kenarında sesli uyarıcılar olacak.
Üçüncü havalimanında yabancı cisim takibi, yapay zekâyla yapılacak. Sistem, piste giren kuşun türünü tespit edip uzaklaştırmak için farklı desibel kullanacak. Örneğin 3’üncü Havalimanı için kuş tipleri tespit edilecek. Martı mı, leylek mi 7-8 sınıflandırma yapılacak. Buna göre de pist kenarında sesli uyarıcılar olacak. 3. havalimanı için açılan ihalede İsrailli ve ABD’li şirketlerle yarıştıklarını anlatan A-FOD (Akıllı Yabancı Madde Tespit) Sistemi’ni geliştiren ODTÜ TEKNOKENT firması Argosai Kurucu Ortağı Merih Alphan Karadeniz, “Farklı uyarı sistemleri bulunmasının nedeni martının korktuğu ses başka, leyleğin ki başka” dedi.
ALANYA’DA KULLANILDI
Türkiye’de ilk kez uygulanan sistemi Gazipaşa Alanya Havalimanı’na kurduklarını belirten Merih Alphan Karadeniz, “Şu ana kadar TÜBİTAK, KOSGEB ve Horizon 2020’den aldığımız destekle bu sistemi geliştirdik. Sistemi Alanya’ya kurmamız için Devlet Hava Meydanları İşletmesi gerekli izinleri verdi. TAV Havalimanı da bütün altyapısıyla bize destek oldu. Havaalanlarında FOD olarak bilinen yabancı cisimlerin günün her saatinde ortaya çıkabildiğini görüyoruz. Bugüne kadar bu kontroller, pistteki trafik durdurulup, görevlilerce yapılıyordu. Ancak, bu metot özellikle yoğun hava alanlarında zaman kaybına ve trafiğin sıkışmasına neden oluyordu. Normalde insan kontrolüyle havalimanlarında ortalama haftada bir FOD bulunabilirken, bu sistemlerin kullanıldığı havalimanlarında bu rakam 25’e, 30’a çıkıyor.”dedi.
2000 yılında 113 kişinin yaşamını yitirdiği Concorde kazasını hatırlatan Karadeniz, şunları söyledi:
“Bir önceki kalkış sırasında uçaktan 30 santimetre boyunda metal strep düşüyor. Concorde da kalkarken bu parça, tekerinden sıçrayıp yakıt tankına çarpıyor. Sonuçta uçak düşüyor, 113 kişi hayatını kaybediyor. Bu yüzden FOD kontrolü çok önemli. Bu işi dünyada çözebilen bizim muadilimiz üç firma var, ikisi radarlı çözümler geliştirirken, dünyada bir tek biz ve bir de Singapurlu bir firma bu işte yapay zekâyı kullanıyor. Radarlı çözümler maliyeti artırdığı için yapay zekâdan faydalanılan çözüm daha öne çıkıyor. Aslında bu sistemin ardında çok büyük bir algoritma var. Çünkü çok zor bir iş. Uçaklar geçiyor, hava koşulları sürekli değişiyor. 4 bin metreye 60 metre genişliğindeki bir alan bu alanın içinde 3 santimetre boyutunda bir parça arıyorsunuz. Her baktığınızda bir değişim varsa, tespit etmeniz gerekiyor. Gerçekten bir FOD mi yoksa yanlış alarm mı? Bu bir yaban hayat mı, bir metal parça mı bunun tipinin de tespit edilmesi gerekiyor.”
YOĞUN SİSTE ÇALIŞACAK
Karadeniz, “Havalimanlarında kategori 3A ve 3B koşulu var. Yani, kategori 3A’da yoğun sis nedeniyle görüş 200 metrenin altına düştüyse pist kapanır. Ancak, üçüncü havalimanının kategori 3B’de yani, görüşün 50 metreye kadar düştüğü koşulda da çalışması isteniyor. Biz de, normalde merkez çizgisinden 170 metre uzaklıkta çalışan 5 metrelik kulelerimizi daha da küçülterek, 40 santim boyutuna getirerek, piste daha da yaklaştırdık. Böylece 3. Havalimanı, kategori 3B’de de çalışabilecek” dedi.
İHRACAT POTANSİYELİ VAR
ODTÜ TEKNOKENT’in de kendilerine her konuda büyük destek sağladığını belirten ve sistemin yüzde 100 Türk mühendisler tarafından geliştirildiğini vurgulayan Karadeniz, her bir pist için yaklaşık maliyetin 5-6 milyon dolar civarında olduğunu söyledi. İhracat potansiyeline dikkat çeken Karadeniz, “Hem ulusal hem de uluslararası pazarı değerlendirdiğimizde 17 bin 678 ticari hava alanı ve 15 binden fazla askeri hava alanı potansiyeli karşımıza çıkıyor. Yurtdışından da birçok havaalanı için görüşmelerimiz devam ediyor” dedi.
ÖNCE ÇOCUKLAR GEZDİ
İstanbul Yeni Havalimanı'nın ilk ziyaretçileri, 23 Nisan etkinlikleri kapsamında Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan'ın daveti üzerine 7 bölgeden gelen 70 çocuk oldu. Havalimanının büyüklüğünden etkilenen çocuklar, İstanbul'un simgelerinden olacak ödüllü hava trafik kontrol kulesini ve pisti gezdi. Arslan, çocuklara havalimanını gezdirerek bilgi verdi, sorularını yanıtladı. Arslan, havalimanında fiziki ilerlemenin yüzde 85'i geçtiğini belirterek, 29 Ekim'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla havalimanının hizmete açılacağını söyledi. Gayrettepe-3. Havalimanı metro inşaatı çalışmalarının son sürat devam ettiğini dile getiren Arslan, "Tünel delme makineleri geldi. Çalışma başladı, tüneller deliniyor, metro yapılıyor. Şu anda havalimanına uçak inebilir" diye konuştu.
Eray GÖRGÜLÜ-Hürriyet
